1. Άνοιξε το μάτι της κουζίνας στο …
2. Βάλε 3 λίτρα νερό σε μία κατσαρόλα χωρητικότητας 4 λίτρων.
3. Τοποθέτησε την κατσαρόλα στο μάτι της κουζίνας, που έχεις ήδη ανάψει.
4. Πρόσθεσε στην κατσαρόλα μία κουταλιά του καφέ αλάτι.
5. Περίμενε μέχρι να βράσει το νερό.
6. Βγάλε τα μακαρόνια από το πακέτο.
7. Βάλε τα μακαρόνια στην κατσαρόλα.
8. Ανακάτευε τα μακαρόνια για 10 λεπτά.
9. Κλείσε το μάτι της κουζίνας που άνοιξες.
10. Βγάλε την κατσαρόλα από το μάτι της κουζίνας.
11. Άδειασε τα μακαρόνια από την κατσαρόλα σε ένα σουρωτήρι.
12. Ρίξε κρύο νερό από τη βρύση στα μακαρόνια για 20 δευτερόλεπτα.
13. Άφησε για 2 λεπτά τα μακαρόνια να στραγγίξουν.
14. Σερβίρισε τα μακαρόνια στο πιάτο.
15. Πρόσθεσε σε κάθε πιάτο 3 κουταλιές της σούπας τριμμένο τυρί.
Αλγόριθμος παρασκευής μακαρονάδας από το βιβλίο της Γ γυμνασίου για το μάθημα της Πληροφορικής
Η παρασκευή μακαρονάδας, ενός φαγητού που καμιά φορά φτιάχνουμε στα γρήγορα για να “φάμε κάτι” – ίσως πιο απλό και με λιγότερους μπελάδες από τα τηγανητά αυγά, που ενδεχομένως να λερώσουν την κουζίνα, αναγκάζοντάς μας ίσως και να καθαρίζουμε – σε απλή μορφή (χωρίς σάλτσα, μόνο με έτοιμο τριμμένο τυρί) φαίνεται ήδη κάπως πολύπλοκος αλγόριθμος. Χρειάζονται 15 βήματα… Σκέψου να έχεις ένα κάρο δουλειές και να πρέπει να κάνεις 15 βήματα για να παρασκευάσεις μακαρόνια με τριμμένο τυρί! Προτιμότερο είναι να παραγγείλεις κάτι, πράγμα που σίγουρα δεν απαιτεί τόσο πολλά βήματα. Για να βοηθήσουμε δίνουμε τον αντίστοιχο αλγόριθμο με σχόλια που βοηθούν στην κατανόησή του.
1. Άνοιξε έναν browser για να μπεις στο internet·
2. Αναζήτησε με την λέξη κλειδί “φαΐ”·
( Ήδη στην πρώτη σελίδα θα εμφανιστεί αποτέλεσμα με site για delivery “fere-fai.gr”)
3. Επέλεξε σχετικό αποτέλεσμα για delivery·
4. Επέλεξε από το μενού το είδος του φαγητού που θέλεις να καταναλώσεις·
5. Επέλεξε κατάστημα·
6. Δες τις προσφορές και διάλεξε αυτήν που προτιμάς·
7. Εντόπισε στην σελίδα τον τηλεφωνικό αριθμό·
8. Πάρε το κινητό σου τηλέφωνο·
9. Πληκτρολόγησε τον αριθμό που βλέπεις στην οθόνη σου·
10. Πες την επιλογή σου στον άνθρωπο που θα βγει στο ακουστικό για να γίνει η παραγγελία·
11. Δώσε τη διεύθυνσή σου·
12. Περίμενε να έρθει το φαγητό σου·
13. Μόλις φτάσει το delivery άνοιξε την πόρτα·
14. Πλήρωσε για να σου δώσουν το φαγητό σου·
Δείξαμε ότι μπορούμε να χορτάσουμε σε λιγότερα βήματα από την παρασκευή μακαρονάδας με έτοιμο τριμμένο τυρί. Αυτό το έχουμε πετύχει για την ώρα, ακόμα και αν κοστίζει ένα-δύο ευρώ περισσότερο. Αλλά όπως θα παρατηρήσατε, εισάγεται αρκετή πολυπλοκότητα στα βήματα 3 έως 6, τα οποία περιλαμβάνουν αναζήτηση αποτελεσμάτων μέσα από μία μεγάλη γκάμα επιλογών. Για απλοποίηση, θα προτείναμε αντί για “φαΐ” (γενική κατηγορία…, περιλαμβάνει από ποδαράκια βατράχων μέχρι βοϊδόνυχα α λα κρεμ…), την παραγγελία συγκεκριμένα “γύρου” που απαιτεί απλώς μία τηλεφωνική κλίση σε ένα γνωστό γυράδικο της περιοχής και την ολοκλήρωση της διαδικασίας με την φράση “ένα γύρο από όλα” και την απόδοση της διεύθυνσης όπου πρέπει να παραδοθεί η παραγγελία.
Εμφανώς όμως παρατηρούμε ένα νέο πρόβλημα σε αυτό το σημείο: είναι δύσκολο ένας αλγόριθμος παραγγελίας γύρου να λύσει το πρόβλημα διατροφής του σύγχρονου ανθρώπου για την κάθε ημέρα και μάλιστα για όλα τα γεύματα της ημέρας.
Σε αυτό το πρόβλημα, έστω και αν πήρε αρκετά χρόνια, ήρθε το 2013 η ίδια η επιστήμη μέσω μιας επιχειρηματικής πρωτοβουλίας, να δώσει την απάντηση που του αρμόζει. Με ένα αφαιρετικό βλέμμα, που αντιμετωπίζει την τροφή ως καύσιμο, ώστε να μπορεί ένας σύγχρονος άνθρωπος να κάνει όλες τις λειτουργίες του κατά την διάρκεια της ημέρας, εισάγεται ο παρακάτω αλγόριθμος σίτισης, με δυνατότητα κάλυψης όλων των γευμάτων, χωρίς κανέναν περιορισμό ως προς τον αριθμό των ημερών που μπορεί να επαναληφθεί:
1. Βάλε το περιεχόμενο της σακούλας στο shaker·
2. Συμπλήρωσε το υπόλοιπο με νερό μέχρι να γεμίσει το shaker·
3. Κλείσε το shaker·
4. Χτύπα το shaker για 30 δευτερόλεπτα·
5. Βάλε το shaker στο ψυγείο για όλη τη νύχτα.
Με τα πέντε αυτά απλά βήματα έχεις έτοιμα όλα τα γεύματά σου για ολόκληρη την επόμενη ημέρα. Το επόμενο βράδυ επανέλαβε την διαδικασία και συνέχισε στον ίδιο ρυθμό για την κάθε επόμενη ημέρα.
Το περιεχόμενο της σακούλας, η μαγική τροφή, ονομάζεται soylent και μπορείς να την παραγγείλεις μέσω του διαδικτύου σε ποσότητες που μπορούν να καλύψουν τις διατροφικές σου ανάγκες για μέχρι και έναν μήνα ανά παραγγελία.
Η αλγοριθμική μαγειρική
Είναι λογικό από τα παραπάνω να γεννιέται εύλογα μια απορία: γιατί διδάσκεται μαγειρική στο μάθημα της πληροφορικής; Σαν ελεύθερη ώρα ή μήπως δεν έχουν τι να διδάξουν στους μαθητές σε αυτό το μάθημα τέλος πάντων;
Η διδασκαλία του συγκεκριμένου παραδείγματος1 στοχεύει στην κατανόηση της έννοιας του αλγόριθμου, υπονοώντας την φυσικότητα με την οποία οι άνθρωποι εκτελούν αλγορίθμους στην καθημερινή τους ζωή: Οι αλγόριθμοι βρίσκονται παντού, από την μαγειρική μέχρι τον τρόπο που πηγαίνουμε καθημερινά στο σχολείο ή αργότερα στην δουλειά. Επεκτείνοντας αυτόν τον υπαινιγμό, θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι η ζωή μας είναι μία αλγοριθμική ζωή. Οι αλγόριθμοι προέκυψαν από την ανθρώπινη σκέψη. Οι μηχανές είναι σχεδιασμένες από ανθρώπους, έτσι ώστε να εκτελούν αλγόριθμους. Άρα και οι άνθρωποι, εφόσον σκέφτονται και λειτουργούν αλγοριθμικά, θα μπορούσαν να ειδωθούν και ως μηχανές. Εξηγώντας τι είναι ο αλγόριθμος, το μάθημα επιτυγχάνει να εισάγει τα παιδιά στο πώς μπορεί κανείς να σκέφτεται ώστε να διάγει έναν ευυπόληπτο αυτοματοποιημένο βίο που συντίθεται από αυτοματοποιημένες κινήσεις, απογυμνωμένες από κάθε συναίσθημα ή σκέψη (άσχετη ή σχετική) που μπορεί να συμβαίνει κατά τη διάρκεια μίας καθημερινής δραστηριότητας.
Πρόκειται για μία απόλυτη ιδεολογική αντιστροφή της πραγματικότητας: οι αλγόριθμοι – από την γραμμή παραγωγής μέχρι το λογισμικό των ηλεκτρονικών υπολογιστών- είναι η ανάλυση και κατάτμηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων ή της σκέψης σε επιμέρους κινήσεις ή σύμβολα, ώστε να επιτυγχάνεται η απόσπαση της ανθρώπινης/κοινωνικής γνώσης με στόχο την αναπαραγωγή της ως λειτουργικότητα μηχανών. Ούτε αυτό, ούτε το γιατί συνέβη και συμβαίνει, δεν διδάσκεται στο σχολείο και σίγουρα όχι από την δική μας πλευρά ως εργατριών και εργατών.
Με τα λόγια της συνέλευσης του Game Over2:
Θεωρούμε ότι το δόγμα που υποστηρίζει πως “σκεφτόμαστε όπως οι αλγόριθμοι και οι υπολογιστές” είναι αγνή ιδεολογία κι ότι ένα από τα βασικά κριτήρια στο οποίο στηρίζονται οι υπέρμαχοί του, είναι η αποτελεσματικότητα. Το ότι ο αλγόριθμος “λειτουργεί” δηλαδή. Γνώμη μας είναι, πως αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να προωθούν και να χρησιμοποιούν την αποτελεσματικότητα σαν κεντρικό επιχείρημα, είναι οι ίδιοι που θέλουν να ορίζουν ποιο είναι, και πώς είναι το πρόβλημα, καθώς και το γιατί κάτι αποτελεί πρόβλημα εξ αρχής. [..] Θεωρούμε, καθόλου αβάσιμα, πως αυτό έχει βαθιά κοινωνικές συνέπειες. [..] Η ίδια η σκέψη αυτοματοποιείται για να μπορέσει να χωρέσει στην κωδικοποίηση του αλγόριθμου, για να μπορέσει να αλληλεπιδράσει, να ταξινομηθεί.
Μια τροφή που ταιριάζει αληθινά σε έναν αλγόριθμο
Σε ένα φόρουμ του myschool που αφορά στο σχολικό μάθημα “Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον” γίνεται συζήτηση μεταξύ καθηγητών πληροφορικής σχετικά με το παράδειγμα της μαγειρικής για την διδασκαλία της έννοιας του αλγόριθμου. Κάποιοι που συμμετέχουν στη συζήτηση θέτουν τον παρακάτω προβληματισμό σχετικά με την εγκυρότητα του παραδείγματος:
…
Α: Όσον αφορά τις φασολάδες και τις συνταγές δεν είναι αλγόριθμοι εκτός και αν οριστούν όπως ακριβώς προβλέπει και ο ορισμός και τα κριτήρια ενός αλγόριθμου. Αν αυτό γίνει τότε ο αλγόριθμος μπορεί να εκτελεστεί από ένα ρομπότ μάγειρα. : D
Πάντως έχω βαρεθεί αυτό το παράδειγμα με την συνταγή μαγειρικής… υπάρχουν καλύτερα/σωστότερα παραδείγματα για την εισαγωγή στην έννοια του αλγορίθμου. Άντε μετά να σε πάρουν στα σοβαρά όταν αρχίσεις και μιλάς για φασολάδες και μακαρόνια…Β: Το πιο σωστό για μένα συνάδελφε είναι να πούμε: Αλγόριθμος μπορεί να είναι και μια συνταγή μαγειρικής αρκεί να ικανοποιεί τις ιδιότητες των αλγορίθμων.
Αλλιώς οι σελίδες 178 και 179 του βιβλίου του Γυμνασίου θα πρέπει να αναθεωρηθούν.
Εξάλλου οι ιδιότητες δεν προέκυψαν από την εμπειρία;
Δίνω ένα παράδειγμα. Αν έχει ζήσει κάποιος στο εξωτερικό, (στην Ολλανδία για παράδειγμα) όταν περιμένει το λεωφορείο στην στάση, ξέρει πότε θα έρθει αυτό (το λεωφορείο) με ακρίβεια δευτερολέπτων από την ενημέρωση που έχει από τις φωτεινές ενδείξεις της στάσης.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Όχι γιατί βρέθηκε κάποιος ξαφνικά και είπε ότι το λεωφορείο θα έρχεται ακριβώς την συγκεκριμένη ώρα, αλλά γιατί κάποια μηχανήματα έκαναν χρονομετρήσεις και στη συνέχεια με την στατιστική ανάλυση προέκυψε η ακρίβεια.
Αντίστοιχα συμβαίνουν και με την εκτέλεση και διαρκή τροποποίηση των υποψήφιων αλγορίθμων μαγειρικής από την μητέρα μου. Θα έρθει κάποτε το πλήρωμα του χρόνου που οι χρονικές και ποσοτικές και ποιοτικές απαιτήσεις των υποψήφιων αλγορίθμων θα δώσουν την ιδανική λύση. Εκεί ακριβώς είναι που γεννιέται ένας αλγόριθμος μαγειρικής. Και γι αυτό υπάρχουν όλα αυτά τα σκεύη με κλίμακες και τα χρονόμετρα που χρησιμοποιούνται στην μαγειρική.
…
Οι δημιουργοί της “τροφής” που ονομάζεται soylent συμμερίζονται αυτήν την άποψη: οι ποσότητες των συστατικών στην τροφή που καταναλώνουμε θα πρέπει να είναι υπολογισμένες με ακρίβεια και οι χρόνοι παρασκευής, το ίδιο. Κάτι τέτοιο θα δώσει την δυνατότητα ακόμα και σε ένα ρομπότ να εκτελέσει τον αλγόριθμο μαγειρικής.
Θεωρώντας το ανθρώπινο σώμα ως μία μηχανή που χρειάζεται ενέργεια για να λειτουργήσει, το ζήτημα της εξεύρεσης ενός αποδοτικού καυσίμου ορίζεται ως ένα πρόβλημα που χρήζει επίλυσης. Το καύσιμο θα πρέπει να είναι καθολικό, ώστε να καλύπτει όλες τις διατροφικές ανάγκες του οργανισμού και η διαδικασία παρασκευής του να μην είναι περισσότερο χρονοβόρα από μία επίσκεψη σε ένα βενζινάδικο. Για να τεθεί σε λειτουργία ο αλγόριθμος παρασκευής τροφής πρέπει να μεταγλωττιστεί σε γλώσσα μηχανής, ώστε να γίνει πρόγραμμα. Το πρόγραμμα “προετοιμασίας της τροφής” εκτελείται κατά την διάρκεια της καθημερινής ζωής από μία ανθρώπινη μηχανή, προς το παρόν.
Το soylent, ένα τρόφιμο όπως χαρακτηρίζεται επίσημα, είναι σε μορφή σκόνης που αποτελείται από μία σειρά κυρίως τεχνητών – εργαστηριακά παρασκευασμένων – και γενετικώς τροποποιημένων συστατικών. Η μηντιακή ιστορία για το πώς προέκυψε το “future food”, που θα αποτελέσει το “τέλος του φαγητού” πάει κάπως έτσι… Το 2012 τρία νεαρά παιδιά προσπαθούσαν να στήσουν μία τεχνολογική start-up εταιρία, ενώ ζούσαν τα δύστυχα σε ένα κλειστοφοβικό δωμάτιο του San-Francisco. Τα έρμα αυτά παιδιά πήραν μια χρηματοδότηση των 170.000 δολαρίων από ένα ίδρυμα (Y Combinator) εκκολαπτήριο start up εταιριών, αλλά δεν τα κατάφερναν καλά με το πρότζεκτ τους. Δεν είχαν κοινωνική ζωή και ενώ δούλευαν μανιωδώς, τους τέλειωνε το budget και είχαν μείνει μόνο με 70 χιλιάρικα. Όσο μετρούσαν και ξαναμετρούσαν τα λεφτά τους, βλέπαν ότι το μεγάλο πρόβλημα, η μεγάλη μαύρη τρύπα στο πορτοφόλι τους, ήταν το φαγητό. Και δεν έτρωγαν και καλά. Περισσότερο έπαιρναν junk food απ έξω. Τότε ένα από τα παιδιά, ο 25χρονος Rob Rhinehart, ο οποίος είχε σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Georgia Tech, αγανάκτησε με την υπόθεση και είπε να αντιμετωπίσει το θέμα ως ένα πρόβλημα για μηχανικούς. “Χρειαζόμαστε αμινοξέα και λιπίδια, όχι το ίδιο το γάλα”, είπε. “Χρειαζόμαστε υδατάνθρακες, όχι το ίδιο το ψωμί”, αναφώνησε. Τα φρούτα και τα λαχανικά παρέχουν τις απαραίτητες βιταμίνες και τα ανόργανα συστατικά, αλλά είναι “επί το πλείστον νερό”. Άρχισε να βλέπει το φαγητό ως έναν αντιπαραγωγικό τρόπο να επιβιώσει κανείς και σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να πάρει απευθείας τα χημικά συστατικά. Το παιδί ξεκίνησε να μελετάει βιοχημεία και κάποια στιγμή κατέληξε σε μία λίστα από 35 θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την επιβίωση. Αντί να πάει σε ένα μανάβικο, τα παρήγγειλε απευθείας από το internet σε μορφή σκόνης. Τα έβαλε σε ένα μπλέντερ με νερό και έκτοτε άρχισε να ζει με το σκεύασμα. Τα άλλα παιδιά ανησύχησαν, όμως μετά από έναν μήνα πειραματισμών, ο Rob έγραψε στο blog του ένα άρθρο με τίτλο “Πώς σταμάτησα να τρώω φαγητό”, όπου γράφει την ιστορία του και πώς τα κατάφερε να απεμπολήσει το φαγητό από τη ζωή του. Ξεκινάει το κείμενό του με επαναστατική διάθεση:
…Το φαγητό είναι το απολιθωμένο καύσιμο για την ανθρώπινη ενέργεια. Πρόκειται για μια τεράστια αγορά γεμάτη απόβλητα, ρυθμιστικούς κανονισμούς και μεροληπτική διανομή με σοβαρές γεωπολιτικές επιπτώσεις. Και εξαρτόμαστε βαθιά από αυτό. Σε ορισμένες χώρες, οι άνθρωποι πεθαίνουν από την παχυσαρκία, άλλοι από την πείνα. […] Δεν έχω φάει μια μπουκιά φαγητού σε 30 ημέρες, και αυτό έχει αλλάξει τη ζωή μου.
…και στη συνέχεια δίνει αναλυτικά στοιχεία για τα πειράματά του και την φόρμουλα που τον έθρεψε για έναν μήνα.
Τότε ο Rob έγινε πρότυπο και οι καλοί άνθρωποι έδειξαν ενδιαφέρον και αγκάλιασαν την προσπάθειά του, γιατί κατάλαβαν ότι έχει έναν σκοπό στην ζωή του. Τότε και τα άλλα παιδιά που έψαχναν τι καλό να κάνουν με τα 70 χιλιάρικα, άφησαν το software και μπήκαν στην business του συνθετικού φαγητού. Και ζητούσαν από τον κόσμο κάνα φράγκο για να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα, τα καημένα τα παιδιά. Αυτό έγινε μέσω μίας καμπάνιας crowd-funding στο διαδίκτυο, όπου περίμεναν σε έναν μήνα να μαζέψουν 100 χιλιάδες δολάρια για να ξεκινήσουν να παράγουν soylent για την ανθρωπότητα. Όσοι χρηματοδοτούσαν το πρότζεκτ θα έπαιρναν soylent για μία εβδομάδα με 65 δολάρια ή για έναν μήνα δίνοντας 230 δολάρια. Μάζεψαν τα 100 χιλιάρικα σε 2 ώρες και σε τέσσερις μέρες συγκέντρωσαν 300 χιλιάρικα από 2.424 υποστηρικτές. Μέχρι τον Μάρτιο του 2014 είχαν λάβει 3 εκατομμύρια δολάρια από περισσότερους από 20.000 αγοραστές. Σύντομα σε αυτά προστέθηκαν χρηματοδοτήσεις επενδυτικών κεφαλαίων 1,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Και έτσι πακέτα soylent άρχισαν να κυκλοφορούν και να καταναλώνονται στις η.π.α.
Πλέον βρισκόμαστε στην έκδοση 1.5 του soylent. Η σύστασή του έχει αλλάξει και δεν κατασκευάζεται από τον ίδιο τον Rob και τους φίλους του, αλλά παράγεται μαζικά σε ένα εργοστάσιο με την στενή καθοδήγηση του καθηγητή φαρμακευτικής του Columbia University College, F. Xavier Pi-Sunyer.
Το moto του προϊόντος είναι “free your body” και είναι αυτός ακριβώς ο τρόπος που πλασάρεται προς κατανάλωση: η τεχνητή αυτή τροφή απελευθερώνει το ανθρώπινο σώμα από την χρονοβόρα και άχαρη διαδικασία παρασκευής των καθημερινών γευμάτων, δίνοντας πολύ περισσότερο χρόνο για δουλειά, παραγωγικότητα και για προσωπικές ασχολίες.
Λύνει επίσης το “πρόβλημα” της επιλογής των τροφών που θα παρέχουν όλα τα θρεπτικά συστατικά, καθώς μία ομάδα ειδικών αναλαμβάνει να κάνει τις σωστές επιλογές. Έτσι το soylent πλασάρεται επίσης ως μία τροφή για όσους θέλουν να έχουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Οι entrepreneurs υποστηρίζουν ότι ο καταναλωτής μπορεί να γνωρίζει τα συστατικά που προσλαμβάνει μέσω του soylent, ενώ στην πραγματικότητα δεν μπορεί να γνωρίζει τι περιέχει μία ντομάτα ή τα μακαρόνια που θα φάει. Αυτή είναι δουλειά ενός ειδικού, ακατάλληλη για τον χρόνο και τις γνώσεις που διαθέτει ο μέσος άνθρωπος.
Ο Rob σε ένα άλλο άρθρο του γράφει τα εξής:
Οι πρώτοι υπολογιστές μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο από τους προγραμματιστές. Τα πρώτα αυτοκίνητα ήταν άχρηστα, εκτός εάν κάποιος ήταν μηχανικός. Σήμερα κανείς, θα πρέπει ουσιαστικά να είναι ένα διατροφολόγος για να διαχειριστεί μια ισορροπημένη διατροφή, και αυτό είναι πάρα πολλή δουλειά. Θα πρέπει να είναι αυτοματοποιημένη. Δισεκατομμύρια άνθρωποι συλλέγουν συνταγές, αγοράζουν υλικά, μαγειρεύουν και καθαρίζουν, όλα παράλληλα, όχι για ευχαρίστηση, αλλά για την επιβίωση. Πόση σπατάλη. Φανταστείτε σεφ να κάνουν συγκολλήσεις για να κατασκευάσουν τα δικά τους smartphones ή αρχιτέκτονες να πλέκουν τα δικά τους ρούχα. Το μαγείρεμα είναι μια ευχάριστη τέχνη για μερικούς, αλλά θα ήταν καλύτερο κάποιος να έχει την επιλογή, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την υγεία ή το πορτοφόλι του.
Δεν είναι καθόλου ψέμα ότι η καθημερινή διατροφή είναι μία χρονοβόρα διαδικασία, η οποία μάλιστα επιφορτίζει με επιβεβλημένο κοινωνικά τρόπο ακόμα, κυρίως τις γυναίκες, τις μητέρες, τις γιαγιάδες. Το μαγείρεμα απαιτεί φροντίδα της κουζίνας και μέριμνα ώστε να υπάρχουν όλες οι πρώτες ύλες που θα χρειαστούν για την προετοιμασία του φαγητού. Στο νέο καπιταλιστικό παράδειγμα κάτι τέτοιο θεωρείται παρωχημένο και δευτερεύον. Οι εργάτες και οι εργάτριες θα πρέπει να μπορούν να αφιερώνουν όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής τους στην εργασία, χωρίς παλιού τύπου ασχολίες. Έτσι, στην ευρώπη τουλάχιστον, είναι συνηθισμένο υπάλληλοι που δουλεύουν 9:00 – 17:00 (και περισσότερο…), να ψωνίζουν από τα σούπερ μάρκετ έτοιμο φαγητό που χρειάζεται να τοποθετηθεί απλώς σε έναν φούρνο μικροκυμάτων για να καταναλωθεί, στην καλύτερη περίπτωση – junk food στην χειρότερη. Το μαγείρεμα του φαγητού σε συνθήκες πιεστικών ωραρίων μπορεί και να θεωρείται “πολυτέλεια” πλέον. Δεν είναι όμως πολλοί αυτοί που θα αρνηθούν ότι το να τρώει κανείς μαγειρεμένο φαγητό είναι μία εξαιρετικά ουσιαστική ανάγκη. Η απώλεια μίας τέτοιας δυνατότητας είναι ακραία υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Το φαγητό έχει βέβαια και μία έντονα κοινωνική διάσταση, η οποία είναι εξίσου ουσιαστική ανάγκη. Αλλά ακόμη και εάν, σε καθημερινό επίπεδο, δεν υπάρχει πάντα αυτή η διάσταση, είναι προτιμότερο κανείς να φάει κάτι μαγειρεμένο. Αυτό λέει η εμπειρία των στομαχιών. Το γεγονός ότι για πολλές και πολλούς δεν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα ή ο χρόνος για κάτι τέτοιο, λόγω της έντασης της καθημερινής εργασίας και του φόρτου των υποχρεώσεων, αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα. Και προφανώς όχι το ίδιο το φαγητό. Εμείς από την πλευρά μας δεν χρειαζόμαστε κανέναν αλγόριθμο για να απαντήσουμε ποια είναι η λύση του προβλήματος: είναι η μείωση του χρόνου εργασίας και η αύξηση του βασικού μισθού!
Για τον υπερπληθυσμό και την παγκόσμια πείνα
Το όνομα του soylent είναι εμπνευσμένο από ένα μυθιστόρημα science fiction του 1966, το “Make Room! Make Room!”, γραμμένο από τον Harry Harrison. Η ιστορία λέει ότι στις αρχές του 21ου αιώνα ο πληθυσμός των Η.Π.Α. φτάνει τα 344 εκατομμύρια. Ο συγγραφέας προσπαθεί να επιστήσει την προσοχή του κοινού στο θέμα του υπερπληθυσμού που οδηγεί σε έλλειψη αποθεμάτων φαγητού, καταρρέουσες υποδομές και περιβαλλοντική μόλυνση. Στον κόσμο του Harrison, οι άνθρωποι τρέφονται με μία τροφή που ονομάζεται soylent, φτιαγμένη από φακές και σόγια, σε μορφή μπριζόλας. Σε συνέντευξή του ο Harrisson λέει για την έμπνευση της ιδέας του τα εξής:
Μέσα από επιστημονικά περιοδικά έγινα όλο και περισσότερο ευαισθητοποιημένος για την απειλή του υπερπληθυσμού σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό ήταν πριν εκδοθούν δημοφιλή βιβλία για τον υπερπληθυσμό. Ερεύνησα καμπύλες αύξησης του πληθυσμού, την εξάντληση του πετρελαίου, την αύξηση των τροφίμων, κλπ στην Βρετανική Βιβλιοθήκη, και δημιούργησα τα στοιχεία που χρησιμοποιώ στο βιβλίο.
Η ταινία του 1973, η οποία εμπνεύστηκε από το βιβλίο ονομάζεται “Soylent Green”. Το soylent green είναι πράσινες πλάκες φαγητού που η Soylent Corporation διαφημίζει ως υψηλής ενέργειας πλαγκτόν από τους ωκεανούς. Η ταινία παρουσιάζει ως δυστοπικό σενάριο την έλλειψη οργανικής τροφής και την αντικατάστασή της από ένα και μοναδικό τεχνητό τρόφιμο. Το soylent παράγεται σε εργοστάσια με “πρώτη ύλη”… (θα αποφύγουμε το spoiler!). Ο πρωταγωνιστής Charlton Heston αποκαλύπτει την αλήθεια, ουρλιάζοντας.
Σε ερωτήσεις που έχει δεχτεί ο Rob Rhinehart σχετικά με το θέμα έχει αποσαφηνίσει ότι το soylent δεν είναι φτιαγμένο από την πρώτη ύλη που κάνει τον Heston να ουρλιάζει, και το όνομα βοηθάει “να ξεπεραστεί η προκατάληψη”. Για να δοθεί σαφής επεξήγηση της έμπνευσης του ονόματος, δημοσιεύεται στο site του προϊόντος το εξής κείμενο:
Το όνομά μας είναι εμπνευσμένο από το μυθιστόρημα του Harry Harrison, το οποίο διερευνά τον αντίκτυπο που η μαζική αύξηση του πληθυσμού θα μπορούσε να έχει στους πόρους αυτού του κόσμου.
Το προϊόν μας [..] είναι εμπνευσμένο από την ιδέα ότι πρέπει να έχουμε το νου μας προς βιώσιμες διατροφικές πηγές, καθώς η αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη επιβαρύνει με αυξανόμενο ρυθμό τους πόρους μας.
Οφείλουμε εδώ να πούμε ότι το “πρόβλημα του υπερπληθυσμού” είναι μία φασιστική αντίληψη που έχει την καταγωγή της στη Μαλθουσιανή θεωρία (1798), δίνοντας το δικαίωμα σε αυτούς που έχουν την ισχύ να το κάνουν, να μιλάνε για εμάς – και βέβαια χωρίς εμάς – και να διακηρύσσουν ότι ο αριθμός μας σε αυτόν τον πλανήτη γίνεται μεγάλος και θα πρέπει να μειωθεί. Η καπιταλιστική βαρβαρότητα μπορεί λοιπόν να ενεργεί με το δικαίωμα των «οικολογικών προβλημάτων» ή στο όνομα της καταπολέμησης της δυστυχίας και της φτώχιας. Πρόκειται για ένα δόγμα που με όλη την τρυφερότητα και το ενδιαφέρον για την ανθρωπότητα με το οποίο περιβάλλεται, συνοδεύεται και από πρωτοβουλίες για την μείωση της παγκόσμιας πείνας. To soylent είναι μία τροφή που θα μπορούσε να «βοηθήσει» σε αυτό το θέμα, σύμφωνα με τις απόψεις που κυκλοφορούν στα μήντια. Χαρακτηριστικά, μία σελίδα που υποστηρίζει το soylent ως ένα προϊόν που μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της παγκόσμιας πείνας, είναι αυτή της μη κερδοσκοπικής, φιλανθρωπικής οργάνωσης “The Borgen Project”. Η οργάνωση διοικείται από επιφανείς πλούσιους – και πάντα καλούς – ανθρώπους του ανεπτυγμένου κόσμου. Δεν θα επεκταθούμε περισσότερο στο θέμα. Αρκεί να μεταφέρουμε εδώ τις λέξεις που γράφονται στην αρχική σελίδα τους:
Πολεμάμε για τους αδύναμους
Έχουμε προχωρήσει την μάχη στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Το Borgen Project είναι μία καινοτόμα εθνική καμπάνια που δουλεύει με τους ηγέτες των Η.Π.Α. για να βελτιώσει την δράση τους απέναντι στην παγκόσμια κρίση φτώχιας.
Τρεις τρόποι που η Μείωση της Παγκόσμια Φτώχιας βοηθάει τις Η.Π.Α.:
– Δημιουργεί δουλειές
– Βελτιώνει την εθνική ασφάλεια
– Σταματάει τον υπερπληθυσμό
Η σελίδα είναι γεμάτη με εικόνες από ανθρώπους με σκούρο δέρμα και πεινασμένα παιδιά. Σε αυτούς θα μπορούσε να ταϊστεί μία τεχνητή – φθηνή τροφή επιβεβλημένα και χωρίς την ελεύθερη επιλογή του κοσμικού dinner το Σαββατοκύριακο. Στο άρθρο που δημοσιεύει η φιλανθρωπική οργάνωση με τίτλο “Τι θα μπορούσε να σημαίνει το Soylent για την παγκόσμια πείνα” εξηγείται ότι τα πακέτα τροφής που στέλνονται προς το παρόν σε εξαθλιωμένες περιοχές προορίζονται μόνο για σωτηρία από το όριο του θανάτου από πείνα, χωρίς όμως να προσφέρουν τα βασικά θρεπτικά συστατικά που το Soylent μπορεί να προσφέρει.
Τροφή για cyborgs
Όσον αφορά το “free your body” κομμάτι, έχουμε να προσθέσουμε κάτι που οι entrepreneurs δεν έχουν τονίσει μέχρι τώρα. Ίσως να τους ξέφυγε, είναι όμως καλή διαφήμιση! Όλα τα άλλα μπορεί να είναι μία υπόσχεση, αλλά υπάρχει ένα πράγμα που απελευθερώνεται άμεσα αν κανείς ξεκινήσει να τρέφεται με soylent και αυτό είναι τα δόντια. Είναι απολύτως απελευθερωμένα και, αφού η τροφή είναι ρευστή, δεν χρειάζεται να πιάσουν καθόλου δουλειά, εκτός από extreme περιπτώσεις. Τι να τα κάνεις και αυτά; Όλο χαλάνε και πρέπει να τα φτιάχνεις! Αυτό είναι σίγουρα μία ανακούφιση. Ήδη πολλοί καταναλωτές του soylent αναφέρουν ότι μασάνε μαστίχες για να απασχολούν πού και πού τα δόντια τους που κάθονται. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο που θα μπορούσε να πιάσει ακόμη καλύτερα στην αγορά. Δεν έχει δουλευτεί αρκετά προς το παρόν, αλλά ίσως στο μέλλον: Το soylent ως μία τεχνητή, ρευστή τροφή καθιστά και το ίδιο το στομάχι κάτι όχι και τόσο απαραίτητο. Στο μέλλον μπορούμε να το αφαιρούμε ως άχρηστο όργανο και να παίρνουμε το καύσιμό μας με ενδοφλέβιες! Γιατί όχι; Αυτό θα ήταν σωτηρία. Το στομάχι όλο προβλήματα βγάζει: μία πονάει, άλλη φορά πεινάει, άλλοτε ανακατεύεται, όλο θέλει να ασχολείσαι. Γιατί θα πρέπει να το κουβαλάμε μια ζωή; Έτσι θα πετύχουμε να κάνουμε όντως πραγματικότητα την φράση “free your body”! Ανυπομονούμε για την ώρα…
Εκτός από την απελευθέρωση των ίδιων των οργάνων του σώματος από τις ατέλειωτες υπερωρίες τους, η κατανάλωση soylent, όπως υποστηρίζει ο Rob σε συνέντευξή του στο διαδικτυακό περιοδικό Motherboard, απελευθερώνει την ανθρωπότητα από την ανάγκη να στηρίζεται στην φύση για να θρέφεται.
Προσπαθούμε να πάρουμε τη βέλτιστη ποσότητα των διαφόρων θρεπτικών συστατικών και από εκεί προχωράμε στην βελτιστοποίηση των επιλογών τους από άποψη βιο-διαθεσιμότητας, κόστους, βιωσιμότητας που είναι και ο λόγος που πήγαμε σε vegan έκδοση. Στο τέλος θα θέλαμε να έχουμε κάτι όσο το δυνατόν ανεξάρτητο από την γεωργία. […] Όταν θέλεις να παράγεις μία συγκριμένη χημική ουσία, δεν έχει σημασία ο τρόπος.
Πολλοί βλέπουν τα τρόφιμα, ως κάτι απαραίτητο, ιερό, αμετάβλητο, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό πραγματικά βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία. Δεν νομίζω ότι είναι σωστό να πιστεύουμε ότι μόνο και μόνο επειδή κάτι προέρχεται από τη φύση, θα είναι καλύτερο. Συνήθως το αντίθετο συμβαίνει σήμερα. Τα πράγματα που σχεδιάζουμε είναι τα πιο χρήσιμα.
Ξεκινήσαμε με ό, τι μας έδωσε η φύση, επειδή ήταν αρκετά καλό και στη συνέχεια, όταν καταλάβαμε τι πραγματικά θέλουμε από αυτήν, αρχίσαμε να παράγουμε πιο προηγμένες εκδόσεις. Παλιά οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα άλογα για την μεταφορά τους και στη συνέχεια, σχεδιάσαμε τα αυτοκίνητα. Πολλά πράγματα έρχονται μέχρι τώρα από την φύση, αλλά αυτή αφαιρείται όλο και περισσότερο όσο κατανοούμε τις διαδικασίες και έτσι κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τους εαυτούς μας.
Με μια τέτοια επιχειρηματολογία υποστηρίζεται η χρήση των συνθετικών και γενετικά τροποποιημένων συστατικών του soylent, έτσι ώστε και οι υπερασπιστές του υιοθετούν και υπερασπίζονται με πάθος στις αμέτρητες διαδικτυακές συζητήσεις την ιδεολογία της κυριαρχίας της ανθρώπινης λογικής πάνω σε οτιδήποτε φυσικό – “μη εκλογικευμένο” δηλαδή. Ένας υπεύθυνος αυτοματοποιημένος πολίτης, άλλωστε δεν μπορεί να τρώει οτιδήποτε! Για παράδειγμα, μια ντομάτα άγνωστης χημικής σύστασης.
Όσον αφορά τις ιδεολογίες που συνοδεύουν την μετα-διατροφή, έχει ενδιαφέρον ένα απόσπασμα από ένα κείμενο στη σελίδα της εταιρίας που χρησιμοποιεί την ιδεολογική ταύτιση έμβιων οργανισμών με μηχανές, για την υπεράσπιση της χρήσης γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών (GMOs) :
Το DNA είναι ο πηγαίος κώδικας της φύσης. Όπως στον πηγαίο κώδικα ενός προγράμματος υπολογιστή, όλα τα χαρακτηριστικά και οι λειτουργίες της ζωής στην γη είναι κωδικοποιημένα στο DNA. Η πρόκληση είναι, όταν γίνονται αλλαγές στον “πηγαίο κώδικα” ενός οργανισμού, ενίοτε ακούσια αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν – για παράδειγμα ένας οργανισμός θα μπορούσε να παράγει χαμηλότερα ή υψηλότερα-από-τα-κανονικά επίπεδα θρεπτικών συστατικών, ή θα μπορούσε να παράγει ξένες χημικές ενώσεις που κατά κανόνα δεν βρίσκονται στον οργανισμό. Ωστόσο, τέτοιου είδους αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν τόσο από επιστημονική τροποποίηση του γενετικού κώδικα, όσο και από συμβατικές μεθόδους αναπαραγωγής.
Η τεχνολογία των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, θεωρείται πλέον αρχαιολογία καθώς η τεχνολογία που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια, με τα προϊόντα της να κυκλοφορούν ήδη στην αγορά τροφίμων –για παράδειγμα σκευάσματα τεχνητής γεύσης- είναι αυτή της συνθετικής βιολογίας ή αλλιώς Synbio, η οποία ασχολείται με τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων οργανισμών που μπορούν να λειτουργούν πιο αποδοτικά από αντίστοιχους στην φύση.3
Στη βιομηχανία του τεχνητού φαγητού το soylent δεν είναι μόνο του. Ένα εξ ολοκλήρου συνθετικό φαγώσιμο burger έχει παραχθεί το 2013 σε ένα εργαστήριο στην Ολλανδία, με χρηματοδότηση από τον συνιδρυτή της Google, Sergey Brin. Το μπιφτέκι κατασκευάστηκε εργαστηριακά από καλλιέργεια κύτταρων που λήφθηκαν από αγελάδες.
Η Beyond Meat, είναι μία άλλη εταιρία, η οποία κατασκευάζει και κυκλοφορεί στην αγορά, φυτικό κρέας (κοτόπουλο και βοδινό) από πρωτεΐνες σόγιας και αρακά, το οποίο έχει υφή, οσμή και γεύση κρέατος. Ένας από τους επενδυτές είναι και ο Bill Gates, ο οποίος στο blog του υποστηρίζει ότι αυτό συμβάλει στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, της κατανάλωσης νερού και χρήσης της γης. Αν ενδιαφέρεται τόσο για την κατανάλωση του νερού για παράδειγμα, ο κ. gates θα μπορούσε να κοιτάει καλύτερα προς την βιομηχανία των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων.4
Όλα αυτά χρησιμοποιώντας τις ίδιες δικαιολογίες βέβαια για την οικολογία, για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού, για την παγκόσμια πείνα και τα γνωστά… Ενώ ο προφανής λόγος: ότι δηλαδή μπορεί να αποτελέσει μία φθηνή λύση μαζικής παραγωγής φαγητού, που θα αποφέρει περισσότερα κέρδη -εάν αναφέρεται κάπου- βρίσκεται στα ψιλά γράμματα.
Ένα φαγητό, κατάλληλο για την εποχή της πληροφορίας
Στον κόσμο του διαδικτύου τώρα, υπάρχει πάντα απεριόριστη δήθεν ελευθερία και επιλογές. Η φόρμουλα του soylent σε κάθε νέα έκδοση δημοσιεύεται. Οι καταναλωτές μπορούν να έχουν και άποψη για τη σύσταση και να συζητάνε δημοσίως στο φόρουμ που η εταιρία έχει δημιουργήσει για την κοινότητα. Για παράδειγμα, στην έκδοση 1.0 προστέθηκε το τεχνητό γλυκαντικό sucralose. Αυτό ενόχλησε πολλούς που βγήκαν στο φόρουμ και διαμαρτυρήθηκαν γιατί δίνει γεύση ενώ το soylent υπόσχεται ουδέτερη γεύση για λόγους λειτουργικότητας. Επίσης, ένα τεχνητό γλυκαντικό δεν είναι ένα απαραίτητο συστατικό για την διατροφή, πράγμα που δεν συνάδει με το όραμα της καθαρής αποτελεσματικότητας. Όλοι περίμεναν την απάντηση του Rob. Όταν επιτέλους εμφανίστηκε, δήλωσε ότι μία τέτοια προσθήκη κρίθηκε απαραίτητη ώστε να καλύψει την γεύση από τα λιπαρά ψαριών, αλλιώς όλο το όνειρο θα γκρεμιζόταν, αφού ο περισσότερος κόσμος δεν θα μπορούσε να το καταναλώσει. Μετά από μία τέτοια απάντηση, όλοι ευχαρίστησαν τον δημιουργό της τροφής τους και σώπασαν τις αντιδράσεις τους, αφήνοντάς τον να κυνηγήσει το ευγενές όνειρό του για την ανθρωπότητα.
Επιπλέον, η εταιρεία έχει φτιάξει μία πλατφόρμα για δημιουργία D.I.Y. συνταγών soylent. Μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί χιλιάδες d.i.y. συνταγές με διαφορετικά συστατικά σε υγρή μορφή ή σε σκόνη. Οι χρήστες της πλατφόρμας μπορούν να επιλέξουν μια ήδη υπάρχουσα συνταγή, να δουν την σύστασή της και την ανάλυση θρεπτικών συστατικών και αν θέλουν να την τροποποιήσουν. Αντί φαγητού, μπορούν να παρασκευάσουν ένα τέτοιο χημικό κοκτέιλ και να το καταναλώσουν προς χάριν της παραγωγικότητας. Στην συνέχεια μπορούν να συζητήσουν πάνω στις επιδράσεις του χημικού κοκτέιλ και τις τροποποιήσεις στις οποίες έχουν οδηγηθεί με βάση την εμπειρία τους, ως αυτοδημιούργητοι χημικοί που πειραματίζονται πάνω στο σώμα τους- αρκετές φορές με εξαιρετικά επιβλαβείς συνέπειες: ατονία, ναυτίες, εμετούς, πονοκέφαλους κ.α. Αυτό που κάνουν για να λύσουν τέτοια προβλήματα είναι να αλλάζουν τη χημική σύσταση.
Ο Alexis Ohanian, συνιδρυτής του Reddit, ο οποίος έχει επίσης επενδύσει στο Soylent, λέει ότι η δημοσιοποίηση της φόρμουλας ήταν “η πιο έξυπνη στρατηγική marketing”: Οι λεγεώνες των ανθρώπων που πειραματίζονται με τους δικούς τους τύπους soylent στο σπίτι έχουν γίνει μια βάση οπαδών, που βοηθάνε στη βελτίωση του προϊόντος και τη διάδοσή του, εξηγεί το περιοδικό The New Yorker.
Όσο και αν μία τέτοια συμπεριφορά των οπαδών του soylent φαίνεται από παράξενη μέχρι τρομακτική, δεν είναι πρωτοφανής. Η αλήθεια είναι ότι δεν απέχει ιδιαίτερα από αυτήν των υπηκόων του δυτικού κόσμου που ντοπάρονται με σκευάσματα και χημικά κοκτέιλ διάφορων τύπων για να έχουν ένα ιδανικό σώμα, να αδυνατίσουν, να προσθέσουν μυϊκή μάζα και γενικά να βελτιστοποιήσουν το σώμα τους με τη βοήθεια της χημείας. Η κατασκευή πειθαρχημένων σωμάτων που ακολουθούν καταναλωτικά πρότυπα ήταν και συνεχίζει να είναι εντός του ρεπερτορίου των καπιταλιστικών προσταγών. Όσοι και όσες ασπάζονται την κουλτούρα της μηχανοποίησης και όλες τις ιδεολογίες που την περιβάλλουν, προσφέρουν οικειοθελώς ακόμη και τα ίδια τους τα σώματα για πειραματισμό προς όφελος των κερδών μίας εταιρίας, αγκαλιάζοντας την φαινομενική ελευθερία που τους προσφέρει μία υπολογιστική πλατφόρμα για τα καύσιμά τους.
Shelley Dee
cyborg #03 – 06/2015
- Περισσότερα σχετικά με την (μη..) αναλογία των αλγορίθμων με την μαγειρική μπορείτε να βρείτε στο Sarajevo 57, το άρωμα της ζωής: η μαστόρισσα. ↩︎
- Από την εισήγηση της δεύτερης ημέρας του φεστιβάλ 2014 του Game Over: Αλγόριθμος: η μηχανοποίηση της σκέψης. ↩︎
- Από την σελίδα του Synthetic Biology Center του ΜΙΤ: Ο στόχος της συνθετικής βιολογίας είναι η κατασκευή νέων βιολογικών συστημάτων να γίνει ένας πρακτικός και χρήσιμος τομέας μηχανικής[..] Τα βιολογικά συστήματα μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για πρακτικά προγραμματιζόμενα υλικά, παρέχοντας ένα μηχανικό υπόστρωμα για εξαιρετικό έλεγχο απέναντι στον χημικό κόσμο[..] Το φάσμα των πιθανών εφαρμογών είναι τεράστιο και περιλαμβάνει αλλά δεν περιορίζεται σε: διάγνωση, θεραπεία, αισθητήρες, περιβαλλοντική αποκατάσταση, παραγωγή ενέργειας και μια σειρά από άλλες δυνατότητες για τη μοριακή και χημική βιομηχανία. ↩︎
- Από το βιβλίο “Νερό υπό πίεση, η κατασκευή της σπανιότητας του νερού, η εμπορευματοποίηση, η ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης των πόλεων”, εκδόσεις αντισχολείο, Δεκέμβρης 2010: …Η Intel, που έχει εργοστάσια στην Σάντα Κλάρα, είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού στο Χίλσμπορο, τραβώντας 1.382.000 τόνους νερό τον χρόνο. […] Η Βάλκερ Σιλτρόνικ, εργοστάσιο wafers πυριτίου και ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού στην πόλη του Πόρτλαντ, χρειάζεται 2.934.000 τόνους νερό το χρόνο. ↩︎