Θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μια ακόμη έκφραση τεχνοφετιχισμού. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα περιθωριακό φαινόμενο, ένα απ’ τα πολλά των μεταμοντέρνων καιρών. Θα μπορούσε, σε ακραίες εκδηλώσεις του, να θεωρηθεί παραλήρημα. Θα μπορούσε να αγνοηθεί, ειδικά στις συνθήκες της παγκόσμιας κρίσης.
Όμως αυτό το διανοητικό, τεχνολογικό, ιδεολογικό (και σε τελευταία ανάλυση πολιτικό) ρεύμα που ονομάζεται transhumanism (μετα-ανθρωπισμός) και έχει κάνει κάποιο θόρυβο διεθνώς εδώ και κάμποσα χρόνια, έχει ενδιαφέρον. Για πολλούς λόγους. Ακόμα και επειδή δεν είναι απαραίτητο (σαν “ρεύμα”) στην εξελισσόμενη αλλαγή παραδείγματος (δες άλλη αναφορά σ’ αυτό το τεύχος), κι ωστόσο συμπυκνώνει και εκφράζει δημόσια πολλά απ’ τα χαρακτηριστικά της.
Να, για παράδειγμα, μερικές ενθουσιώδεις κουβέντες από έναν ιερέα αυτής της τεχνοθρησκείας, πριν από 4 χρόνια [1]:
Η ανθρώπινη τεχνολογία είναι ένα ανεκτίμητο φαινόμενο. Είναι κάτι που μεγαλώνει εκθετικά: για κάθε βήμα που κάνουμε, τα επόμενα βήματά μας είναι ακόμα πιο σημαντικά και ευκολότερο να επιτευχθούν.
Οι εφευρέσεις μας είναι γύρω μας, κάθε μέρα, κάνοντας κάθε πλευρά της ζωής ευκολότερη. Μερικοί λένε ότι αυτό είναι κάτι τρομακτικό. Εγώ είμαι φουτουριστής· το θεωρώ ανεκτίμητο.
…
Να ένα σχέδιο που είναι ακόμα πιο συναρπαστικό απ’ την ανθρώπινη τεχνολογία: η ανθρώπινη τεχνολογία. Που σημαίνει, το να μπει η τεχνολογία μέσα στους ανθρώπους.
Ο μεταανθρωπισμός (transhumanism) όπως είναι γνωστός, είναι η διαδικασία βελτίωσης των ευατών μας με υψηλή τεχνολογία· η κατάσταση όπου η τεχνολογία δεν είναι απλά μια επέκταση του εαυτού μας – όπως πιθανόν είναι το smartphone – αλλά μέρος του εαυτού μας.
Με πιο σύντομο τρόπο, οι φουτουριστές αναφέρονται στον μεταανθρωπισμό σαν H+ ή humantiy plus. Αρκούν μόνο δύο σύμβολα για να δηλώσουν ότι η τεχνολογία μπορεί να μας κάνει καλύτερους απ’ ότι είμαστε.οι πατέρες του μετααναθρωπισμού
Ο μεταανθρωπισμός, ένα ζήτημα που είναι τόσο στέρεα ριζωμένο στο μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης υψηλής τεχνολογίας του καιρού μας, έχει παλιά καταγωγή… Απ’ την εποχή του βιβλικού δέντρου της ζωής, η ανθρώπινη βιβλιογραφία είναι γεμάτη από παραδείγματα της επιθυμίας να γίνουμε κάτι ανώτερο απ’ αυτό που είμαστε.
Τον 19ο αιώνα, ο ρώσος φιλόσοφος Fyodorov έγραψε για τη δυνατότητα της επιστήμης, κάποια μέρα, να μας επιτρέψει να γίνουμε αθάνατοι ή να αναστήσουμε τους νεκρούς. Οι απόψεις του προκάλεσαν πολλές συζητήσεις, που ήταν στον ίδιο βαθμό ελπιδοφόρες όσο και φαντασιακές, αλλά, για πρώτη φορά, ήταν αξιοσημείωτα σοβαρές.
Το 1923 ο γενετιστής J.B.S. Handale έγραψε ότι κάθε πρόοδος στη γενετική και στην τεχνολογία που θα εφαρμοστεί σε ανθρώπους θα είναι αισχρή, αφύσικη και βλάσφημη. Από κάποιες απόψεις είχε δίκιο. Περισσότερος χρόνος έχει αναλωθεί στην ηθική πλευρά της αναβάθμισης των ανθρώπων παρά στη δημιουργία των ανάλογων τεχνολογιών.
…
Ήταν ο Julian Huxley – αδελφός του διάσημου συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Aldous – που χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο transhuman, ορίζοντάς τον σαν “ο άνθρωπος παραμένει άνθρωπος αλλά ξεπερνάει τον εαυτό του ανακαλύπτοντας καινούργιες δυνατότητες της και υπέρ της ανθρώπινης φύσης του”. Την επόμενη δεκαετία προέκυψε ένας καινούργιος ορισμός (ο μεταανθρωπισμός σαν μετάβαση σε μια κατάσταση πέρα απ’ την ανθρώπινη) που προκάλσε συζητήσεις στους ακαδημαϊκούς κύκλους.
Τα επόμενα χρόνια ο μεταναθρωπισμός έχει μπει στις συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη και την Singularity από σημαντικές προσωπικότητες αυτών των πεδίων, όπως ο Marvin Minsky και ο Ray Kurzwei πιο πολύ ανάμεσα σε άλλους. Ο Kurzweil, που έξω απ’ τον κύκλο των οπαδών του είναι περισσότερο διάσημος για τις απόψεις του για την Singularity, έχει την άποψη ότι ο μεταανθρωπισμός είναι ένας ακρογωνιαίος λίθος προς την ανθρώπινη αθανασία.Οι ιδέες του transhunamism και του posthumanism είναι στενά δεμένες. Η posthuman κατάταση είναι ο προορισμός: ο άνθρωπος μετασχηματίζει την φύση του με διάφορα μέσα – τεχνολογικά, πνευματικά, γενετικά. Η posthuman κατάσταση έχει πολλά κοινά με την ιδέα του Ubermensch, ένα φιλοσοφικό κόνσεπτ του Nietzsche, που μπορεί να εντοπιστεί με πολλούς τρόπους: φυλετικά απ’ τους ναζί, ευγονικά σε μεγάλο μέρος της σχετικής φιλοσοφίας, και μέσω της τεχνολογίας.
Αν η posthuman κατάσταση είναι ο προορισμός, η transhuman είναι η διαδρομή. Ο όρος αφορά ανθρώπους που υιοθετούν τις τεχνολογίες και τις ιδεολογίες που οδηγούν στην posthumanity, γινόμενοι μεταβατικοί: ανάμεσα σ’ αυτό που θα φτάσουμε τελικά και σ’ αυτό που είμαστε τώρα.
…
Αλλά υπάρχουν άνθρωποι που ζούν ήδη σαν transhumans, σήμερα, και η ποιότητα της ζωής τους (και σε κάποιες περιπτώσεις η ίδια η ζωή τους) μπορεί να αποδοθεί στις μεταανθρώπινες τεχνολογικές δυνατότητες.
Αν γυρίσει κανείς πίσω και κοιτάξει τα καλά που έχουν κάνει αυτές οι τεχνολογίες στους ανθρώπους – ανθρώπους που μπορεί να γνωρίζετε αυτοπροσώπως – η ομίχλη διαλύεται αμέσως. Για πολλούς ανθρώπους, για τις οικογένειες των κουφών που τώρα ακούν χάρη σε εμφυτεύματα στον κοχλία, ή για τις οικογένειες εκείνων με άσχημη καρδιακή κατάσταση που ζουν χάρη στον βηματοδότη τους, οι συγκεκριμένες συσκευές υπάρχουν.Δεν είναι ευχές ή ελπίδες. Κι αυτό είναι λόγος χαράς και αισιοδοξίας.
Το εμφύτευμα στον κοχλία είναι ανεκτίμητη εφεύρεση. Πράγματι, είναι ένα φτωχό υποκατάστατο της αληθινής ακοής… Αλλά είναι ανεκτίμητη εφεύρεση γιατί, σε σχέση με την ακοή, συνδέεται άμεσα με το νευρικό σύστημα για να στείλει ηλεκτρικά σήματα απ’ τον ήχο στον εγκέφαλο. Ακόμα κι αν το κάνει με όχι ικανοποιητικό τρόπο σήμερα, είναι ένα βήμα προς κάτι ακόμα καλύτερο. Αυτό το ακριβό εμφύτευμα προορίζεται γι’ αυτός που είναι εντελώς κουφοί ή πολύ κοντά στο να γίνουν. Αν θέλουν να ακούν δεν υπάρχει κάτι άλλο. Το εντυπωσιακό είναι ότι συχνά είναι σε θέση να κάνουν συζητήσεις μεταξύ τους και να ακούν ο ένας τον άλλο χωρίς άλλη βοήθεια.Φανταστείτε πως θα φαίνονται τέτοιες συσκευές σε κάποια χρόνια. Στο Star Trek, Next Generation, ο Geordi La Forge είναι ένας τυφλός μηχανικός που χρησιμοποιεί έναν “εικονολήπτη” για να βλέπει. Αυτή η συσκευή δεν αναπληρώνει την έλλειψη ανθρώπινης όρασης, όπως γίνεται με το εμφύτευμα στον κοχλία και την ακοή. Του επιτρέπει να δεί φάσματα του φωτός που είναι έξω απ’ την κανονική ανθρώπινη όραση. Πότε θα βελτιωθούν αυτά τα ωτικά εμφυτεύματα ώστε να επεκτείνουν το φάσμα της ανθρώπινης ακοής πέρα απ’ αυτό είναι εφικτό με φυσικό τρόπο ακόμα και με τα καλυτερα αυτιά;
Δεν θα εκπλαγώ αν δω κάτι τέτοιο πριν το τέλος της ζωής μου.Είδαμε ένα κύμα μεταανθρώπινης ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια. Αυστραλοί ερευνητές φέτος δημιούργησαν μια τεχνολογία που επιτρέπει σε άτομα με αναπηρία να χειριστούν έναν υπολογιστή. Το 2004 ένας τετραπληγικός δέχτηκε την εμφύτευση στον εγκέφαλό του ενός τσιπ που επιτρέπει να ανοίγει τα mail του και να παίζει παιχνίδια μόνο μέσω της σκέψης του. Αυτή η εξέλιξη σημαίνει ότι οι άνθρωποι σαν αυτό σύντομα θα μπορούν να γράφουν απαντήσεις στα mail που λαμβάνουν.
Ύστερα από 40 χρόνια ακαδημαϊκής έξαψης και διαξιφισμών σχετικά με το κόνσεπτ του μεταανθρωπισμού, δεν χρειάζεται να περιμένουμε άλλο. Τον βλέπουμε να συμβαίνει.
…
Ύμνοι – και μεγάλο μέρος απ’ τα στερεότυπα που συνηθίζονται σε διαφημιστικές εκστρατείες τέτοιου είδους. Να ένα. Επειδή η αναγγελία του brand new world μπορεί να συναντήσει επιφυλάξεις, αντιρρήσεις ή ακόμα και να προκαλέσει φόβους (δικαιολογημένους ή αδικαιολόγητους αυτό αφορά την άποψη του καθενός) επιστρατεύεται ένα ψυχο-ιδεολογικό τρικ. Μην ανησυχείτε, αυτά είναι παλιά ιστορία, ξεκινούν από πολύ παλιά… Οπότε αυτός ο brand new world δεν είναι τίποτα παραπάνω απ’ αυτό που πάντα θέλατε· ή, αν όχι εσείς, άλλοι… Ουουου! Απ’ την εποχή του Αδάμ και της Εύας την αθανασία δεν θέλαμε; Ε; (Κι εκείνος ο κωλόγερος μας την στέρησε για ένα κωλομήλο!)
Η αθανασία, που φαίνεται να απασχολεί πολύ τους οπαδούς του μεταανθρωπισμού, έχει τεράστιο θρησκευτικό παρελθόν, και όχι μόνο στις μονοθεϊστικές θρησκείες. Θα επανέλθουμε σ’ αυτήν, για λίγο, στη συνέχεια. Προηγούνται άλλα χαρακτηριστικά του μεταανθρωπισμού, πολύ πιο γήινα και κοσμικά.
Κατ’ αρχήν ο μεταανθρωπισμός, είτε στην “μεταβατική” εκδοχή του transhumanism είτε στην τελική του posthumanism, εμπλέκει σχεδόν το σύνολο των τεχνολογιών αιχμής, και όχι μόνο την πληροφορική / κυβερνητική. Υπάρχει μια ιδιαίτερη έμφαση στις βιοτεχνολογίες και την γενετική, αλλά έτσι κι αλλιώς χρειάζονται και οι τεχνολογίες υλικών, κλπ.
Μεταξύ των “επώνυμων” στελεχών του μεταανθρωπισμού, που έχει σαν ιδεολογικό-τεχνικό ρεύμα περίπου 25 χρόνια ζωής1, συναντάει κανείς τρία είδη ανθρώπων (που προφανώς ευελπιστούν ότι θα γίνουν οι πρώτοι μεταάνθρωποι): εξειδικευμένους τεχνικούς σε διάφορους τομείς των τεχνολογιών αιχμής, απ’ τις νευροεπιστήμες, τις επιστήμες της συνείδησης2 και τους διάφορους κλάδους της γενετικής, μέχρι την ρομποτική, τις τεχνολογίες πληροφοριών και την κυβερνητική. Δεύτερον, “ριψοκίνδυνους” επιχειρηματίες έτοιμους να χρηματοδοτήσουν “τολμηρές ιδέες” τεχνολογικών εφαρμογών, υπό την προϋπόθεση (όχι σίγουρη πάντα) ότι θα βγάλουν πολύ περισσότερα στη συνέχεια. Και τρίτον δημοσιογράφους, “διαμορφωτές της κοινής γνώμης”, και τα παρόμοια, δηλαδή κλασσικούς δημαγωγούς, απατεώνες – ως συνήθως.
Άσχετα απ’ το είδος των (ανίδεων) οπαδών που έχει ή μπορεί να αποκτήσει μελλοντικά ο μεταανθρωπισμός (ή ότιδήποτε παρόμοιο, όπως κι ονομαστεί) ισχυριζόμαστε, χωρίς πιθανότητα λάθους, ότι αποτελεί μια βασική ιδεολογία νομιμοποίησης του στρώματος των σχετικά υψηλής θέσης (και αμοιβής) τεχνοεπιστημόνων, μαζί με τους χρηματοδότες τους και τους διαφημιστές τους, μέσα στο υπό διαμόρφωση καινούργιο παράδειγμα. Είναι μια ιδεολογία νομιμοποίησης πολλών ερευνών, πειραμάτων, συμπερασμάτων και εφαρμογών που σε γενικές γραμμές δεν παρουσιάζονται στο αποσβολωμένο πλήθος κομμάτι κομμάτι, και θα μπορούσαν να προκαλέσουν επικίνδυνη καχυποψία εάν δεν συσκευάζονταν όλες μαζί με το (γνωστό) όμορφο, γενικόλογο και ψευτοσυγκινησιακό περιτύλιγμα για το καλό της ανθρωπότητας.
Εάν όλα αυτά είχαν αποκλειστικό στόχο να γιατρέψουν τις πληγές της ανθρωπότητας (ένα μεγάλο μέρος απ’ τις οποίες έχουν κοινωνική / ταξική προέλευση και δεν χρειάζονται λύσεις “υψηλής τεχνολογίας”!) και, κυρίως, αν πράγματι τις γιάτρευαν, θα έλεγε κανείς: ο.κ., αξίζει τον κόπο. Όμως όπως φάνηκε και στο παραπάνω απόσπασμα, κι όπως θα δούμε σε άλλα παραδείγματα στη συνέχεια, οι φιλοδοξίες του μεταανθρωπισμού είναι πολύ μεγαλύτερες. Είναι τόσο μεγάλες όσο των ερευνητών, των πειραματιστών, των εφαρμοστών, που δημιουργούν καινούργες, καινοφανείς “ανάγκες” (εντός εισαγωγικών υποχρεωτικά απ’ τη μεριά μας) και τις ικανοποιούν μόνο για να δημιουργήσουν άλλες, κι άλλες, κι άλλες. Το ζήτημα δεν είναι να ακούσουν οι κουφοί και να δουν οι τυφλοί. Το ζήτημα είναι να έχουμε (πιο σωστά: να έχει κάποιο τμήμα του είδους μας) ακοή και όραση “ευρέος φάσματος”. Full spectrum dominance όπως λέγεται (στις ηπα) με στρατιωτικού όρους η απόλυτη υπεροχή (του αμερικανικού στρατού).
Η θεραπεία, η γιατρειά, είναι στατικές καταστάσεις: προσπαθείς να διορθώσεις μια αδυναμία με βάση τις τρέχουσες κοινωνικές δυνατότητες και εννοήσεις περί αρτιότητας. Οι οπαδοί του μεταανθρωπισμού δεν σκοπεύουν να αυτο-περιοριστούν στα καθήκοντα “καλόγερων υψηλής τεχνολογίας”! Όταν, λοιπόν, τελειώνουν τα παραδείγματα “διορθώσεων” αδυναμιών, αναπηριών και ασθενειών, κι αυτό γίνεται γρήγορα αφού το ίδιο σετ “προβλημάτων προς λύση” χρησιμοποιείται σ’ όλον τον 20ο αιώνα χωρίς να έχουν υπάρξει αξιοσημείωτες επιτυχίες παρά τα τεράστια τεχνο-επιστημονικά άλματα, έρχεται η ώρα του πιο αυθεντικού και πιο ισχυρού επιχειρήματος υπέρ του μεταανθρωπισμού: η θεωρία (και η πραγματικότητα) της εξέλιξης των ειδών. Η θέση πάει ως εξής: δεν έχουν εξελιχθεί όλα τα είδη πάνω στον πλανήτη από εκείνη την αρχική μήτρα / μητέρα αμοιβάδα; Έχουν – και σωστά. Γιατί, λοιπόν, θα πρέπει να εμποδιστεί η εξέλιξη του είδους μας με τα μέσα που το ίδιο δημιουργεί και όχι από φυσικούς καταναγκασμούς; Τι είναι αυτό που πρέπει να σταματήσει την εξέλιξή μας αν, επιτέλους, μπορούμε να την σχεδιάσουμε και να την πραγματοποιήσουμε ολομόναχοι σαν είδος;
Πράγματι. Αν αντιμετωπίσει κανείς τον μεταανθρωπισμό σαν βήμα ή βήματα “εξέλιξης του είδους”, το επιχείρημα μοιάζει αφοπλιστικό. Υπάρχουν μάλιστα φιγούρες ακόμα και κινηματικές (πρώην φεμινίστριες, μέλη των lgbt πρωτοκοσμικών κοινοτήτων) που χαρακτηρίζουν αυτήν ακριβώς την εκδοχή “εξέλιξης του είδους” απελευθερωτική. Όμως δεν πρόκειται καθόλου για τέτοιο ζήτημα. Πρόκειται, αντίθετα, για εξέλιξη του καπιταλισμού! Γιατί μόνο υπό την καπιταλιστική ηγεμονία (και άρα μόνο υπό τους αυστηρούς καπιταλιστικούς όρους, από κάθε άποψη) αυτό που ο Μαρξ ονόμασε στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο χθόνιες δυνάμεις, δηλαδή οι επιστήμες και οι τεχνολογίες, μπορούν να εξελιχθούν σε τέτοιο βαθμό ώστε να αυτο-παρουσιάζονται αν όχι σαν φυσικό φαινόμενο σίγουρα σαν Υπερ-φυσικό.
Αυτό, λοιπόν, που εμφανίζεται σαν “εξέλιξη του είδους”, επειδή δεν αφορά (και δεν είναι δυνατόν να αφορά) το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των επιβατών αυτού του πλανήτη, είναι εξέλιξη των τεχνικών δυνατοτήτων εκ μέρους των σφετεριστών των δυνατοτήτων του είδους μας. Και πάλι τα προηγούμενα αποσπάσματα είναι αποκαλυπτικά με τον τρόπο τους. Η όραση ή/και η ακρόαση ευρέος φάσματος (χάρη σε τεχνολογικές εμφυτεύσεις ή γενετικές μεταλλάξεις) θα ήταν, απλά, καταστροφή για το είδος μας· και καθόλου αναβάθμιση. Οι λόγοι είναι απλοί και εύκολα κατανοητοί: αυτά τα ρημαδοεγκεφαλικά μας κύτταρα θα βομβαρδίζονται από πολλαπλάσια (σε αριθμό και ένταση) οπτικά και ακουστικά σήματα / ερεθίσματα, και θα είναι αδύνατο να τα επεξεργαστούν ή ακόμα και απλά να τα αναγνωρίσουν. Θα χρειαζόμασταν και έναν εντελώς διαφορετικό εγκέφαλο…
Όμως αυτό που θα ήταν καταστροφή για το είδος μας θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για ένα κάποιο τμήμα του, υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες και για συγκεκριμένα διαστήματα: τους high class πολεμιστές / χειριστές κάθε είδους υπερόπλων.
Σ’ αυτό το σημείο μπορεί κανείς να δει τις εξελίξεις (τις τεχνοεπιστημονικές και όχι τις θρησκευτικές) ακόμα και στο “ιερό δισκοπότηρο” του μεταανθρωπισμού: την αθανασία. Μια πρώτη βασική ανακάλυψη για την “γήρανση” των κυττάρων μας και την επιμήκυνση της ζωής τους έχει γίνει ήδη: λέγεται τελομεράση. Μαζί, όμως, ανακαλύφθηκε και το κομμάτιασμα του καθρέφτη της αθανασίας, τουλάχιστον μ’ αυτόν τον τρόπο3:
Υπάρχουν πολλά είδη κυττάρων (στους οργανισμούς) που πρέπει να πεθαίνουν, σε συγκεκριμένες φάσεις, στη βάση της “εμπειρίας” που αποκτήθηκε στην εξέλιξη της έμβιας ζωής στον πλανήτη. Αν συνεχίσουν να αναπαράγονται πέρα απ’ την “φάση” τους, τότε οι αντίστοιχοι ιστοί θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν· κι αν συμβεί αυτό, τότε ο οργανισμός θα πεθάνει. Όχι από γεράματα αλλά από “δυσανάλογη ανάπτυξη”. Κακό αυτό!
Η απόδειξη ότι το επιχείρημα της “εξέλιξης του είδους” είναι φενακισμένο, και ότι αυτό που συμβαίνει είναι η εξέλιξη των τεχνικών μέσων που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα τμήμα του είδους μας εναντίον των πάντων, εντός και εκτός είδους, έρχεται όταν οι ιερείς του μεταανθρωπισμού ερωτηθούν για κάτι πολύ ενοχλητικό. Αυτό λέγεται ευγονική.
– Ερώτηση: Μερικοί κάνουν συγκρίσεις μεταξύ του μεταανθρωπισμού και της ευγονικής: πως νοιώθεις μ’ αυτήν την σύγκριση; Είναι έγκυρη; Υπάρχει ωφέλιμη δυνατότητα για την “θετική ευγονική” στον σημερινό κόσμο;
– Απάντηση4: Δεν υπάρχει σύγκριση ανάμεσα στον μεταανθρωπισμό και την εξαναγκαστική διαχείριση των ανθρώπινων όντων. Απ’ την φύση του την ίδια [“φύση” ο μεταανθρωπισμός; χα!] και στον πυρήνα της ιδεολογίας του, ο μεταανθρωπισμός εκτιμά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνουν την ατομική ελευθερία και το δικαίωμα βελτίωσης, όπως και το δικαίωμα ενάντια στην εξαναγκαστική βελτίωση. Ο μεταανθρωπισμός προωθεί την ανθρώπινη βελτίωση για καλούς σκοπούς, βασισμένος στην ελευθερία της επιλογής.
Νομίζω ότι η λέξη ευγονική έχει πολύ κακή γεύση στο στόμα της ανθρωπότητας ώστε να προσπαθήσουμε να την κάνουμε θετική έννοια. Ιστορικά, τα τρομακτικά εγκλήματα σε βάρος του ανθρώπινου είδους από χέρια εγκληματιών είναι κατακριτέα. Αυτά τα εγκλήματα έγιναν από εγκληματίες: απ’ την κλειτοριδεκτομή5 ως την αιχμαλωσία άλλων ανθρώπων με βίαιο τρόπο, ενάντια στην ψυχολογία και την φυσιολογία τους. Κάποιος μπορεί να τα ονομάζει αυτά ευγονική, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Είναι ένας όρος που έχει συνδεθεί με τους Γερμανούς υπό την επίδραση του Χίτλερ…
– Ερώτηση: Τι λέτε για την χρήση του γενετικού ανασυνδυασμού (genetic editing) για να γίνουν βελτιώσεις στην ανθρώπινη κατάσταση; Δεν ρωτάω για την πρόληψη ασθενειών, αλλά μάλλον για την δημιουργία “καλύτερων” χαρακτηριστικών
– Απάντηση6: Εξαιρετική ιδέα. Δεν προσπαθούμε συνέχεια να βελτιωθούμε μέσω της εκπαίδευσης και της γυμναστικής; Είναι αυτό λοιπόν μια προσπάθεια να επηρεαστεί η έκφραση των γονιδίων. Θα είναι σπουδαίο αν καταφέρουμε να το κάνουμε κατευθείαν. Προσθέτεις ένα γονίδιο και μπουμ!! αποκτάς μια αναβαθμισμένη τάση για μάθηση. Θα μου άρεσε πολύ κάτι τέτοιο.
– Ερώτηση: Υπάρχει διαφορά μεταξύ μεταανθρωπισμού και γενετικού ανασυνδυασμού σε σχέση με την ευγονική του παρελθόντος;
– Απάντηση: Δε νομίζω ότι καταλαβαίνω τι εννοείς με το “ευγονική του παρελθόντος”. Αν αυτό είναι κάτι που έχει οποιαδήποτε σχέση με την εξόντωση ανθρώπων, ο μεταανθρωπισμός είναι στην εντελώς αντίθετη θέση. Αν μιλάμε για την βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης όσων είναι ζωντανοί σήμερα, ναι, αυτό είναι μεταανθρωπισμός. Αυτό που λέμε είναι: “Ας βρούμε πιο αποτελεσματικούς τρόπους για τις βελτιώσεις”.
– Ερώτηση: Θα έπρεπε μήπως να μιλάμε για τα οφέλη και τους κινδύνους, του είδους μιας μελοντικής ευγονικής βασισμένης στoν γενετικό ανασυνδιασμό;
– Απάντηση7: Η ευγονική στις ηπα απ’ το 1907 έως το 1981 περιελάμβανε την υποχρεωτική στείρωση, με κυβερνητική απόφαση, 65.000 ατόμων, για να “βελτιωθεί” η γενετική δεξαμενή. Η νέα τεχνολογία επιτρέπει στους γονείς να πάρουν γενετικές αποφάσεις για τα παιδιά τους με τον ίδιο τρόπο που αποφασίζουν για το ritalin ή την εμφύτευση σιλικόνης για να “βελτιώσουν” την συμπεριφορά ή την εμφάνισή τους. Αν επρόκειτο να εμποδιστούν γονικές αποφάσεις σε σχέση με την αναπαραγωγή, θα έπρεπε και πάλι να παρέμβει η κυβέρνηση, αλλά αυτή τη φορά κόντρα στην βελτίωση της γενετικής δεξαμενής. Το να δώσουμε το ίδιο όνομα (ευγονική) σ’ αυτά τα δύο διαφορετικά σενάρια φαίνεται αχρείαστα μπερδευτικό. Θα έπρεπε να μιλάμε για οφέλη και κινδύνους; Ναι. Συχνά και βάζοντας στην κουβέντα όσο το δυνατόν περισσότερους.
Είναι φανερό ότι το φάντασμα της ευγονικής κυνηγάει τους μεταανθρωπιστές, και προσπαθούν να οχυρωθούν απέναντί του όπως όπως. Έχουν χαρτιά. Είναι (νεο)φιλελεύθεροι και όχι κρατιστές. Υπηρετούν την θετική ευγονική κι όχι την αρνητική. Και το κυριότερο είναι αυτό που λένε έμμεσα αλλά με κατανοητό τρόπο: Αφού κάνετε τα πάντα (και συχνά πληρώνετε όσο όσο) για να “βελτιωθείτε” ατομικά: γυμναστήρια, δίαιτες, υγιεινισμοί, εμφυτεύσεις σιλικόνης, πλαστικές επεμβάσεις γενικά, βιταμίνες, φάρμακα, προληπτικές εξετάσεις ξανά και ξανά… έχετε πρόβλημα με την μεταανθρωπιστική ευγονική; Όσα κάνετε ήδη, δηλαδή, τι είναι;
Έχουν δίκιο σε ότι αφορά τα κυρίαρχα ήθη στις κοινωνίες του αναπτυγμένου καπιταλισμού. Όμως αυτό το δίκιο αποδεικνύει το δικό μας: δεν πρόκειται για καμία “εξέλιξη του είδους” – εκτός εάν το botox για παράδειγμα αποτελεί μια τέτοια “εξέλιξη”. Πρόκειται, αντίθετα, για οπλοστάσιο του καπιταλιστικού νεοφιλελεύθερου ανταγωνισμού όλων εναντίον όλων: πιο δυνατός, πιο γρήγορος, πιο έξυπνος, πιο νέος, πιο ψηλός…. πιο – πιο – πιο, εναντίον των άλλων. Αν δέκα στους εκατό βρουν ένα τρόπο (μεταανθρωπιστικό…) να ψηλώσουν στο 1.90, τότε όντες άνω του “μέσου όρου” θα κυνηγήσουν την αμοιβή της υπεροχής τους, εργασιακά, ερωτικά, κλπ. Και θα την βρουν. Αν και οι 100 πάνε στο 1.90 τότε η κοινωνική σημασία αυτού του ύψους θα είναι ίδια με το αν και οι 100 ήταν 1.60. Δηλαδή καμία!
Όλη η ρητορική του μεταανθρωπισμού είναι εριστική, ανταγωνιστική, πολεμική, ευγονική – με δημοκρατικό φυσικά τρόπο, και με σεβασμό στα “ανθρώπινα δικαίωματα”… Κανένας καταναγκασμός – εκτός απ’ αυτούς που γεννούν οι φόβοι της κοινωνικής απόρριψης. Καμία βία – εκτός απ’ αυτήν που προκαλούν οι στερήσεις και οι αλλοτριώσεις. Κανένας αποκλεισμός, όλοι cyborg – αλλά ταξικά διαστρωματωμένοι, όπως πάντα, με βάση τους νόμους της αγοράς…
Ziggy Stardust
cyborg #04 – 10/2015
- (Από το Sarajevo νο 51, Μάης 2011): Tο 1990 ο Max More, επαγγελλόμενος τον “φιλόσοφο στρατηγικής”, έγραψε ένα μανιφέστο με τίτλο Principles of Extropy που έγινε το πρώτο “ευαγγέλιο” της σύμφυσης “ανθρώπινου” και νέων τεχνολογιών. Oκτώ χρόνια αργότερα δημιουργήθηκε η Παγκόσμια Mετανθρωπιστική Ένωση (world transhumanist association) που το 1999 εξέδωσε την “διακήρυξη του Mετανθρωπισμού” σύμφωνα με την οποία μετανθρωπισμός είναι:
– Tο διανοητικό και πολιτιστικό κίνημα που στηρίζει την πιθανότητα και την επιθυμία της θεμελιώδους βελτίωσης της ανθρώπινης κατάστασης μέσω του εφαρμοσμένου λόγου, ειδικά μέσω της ανάπτυξης και της πλατιάς διαθεσιμότητας τεχνολογιών που περιορίζουν την γήρανση και ενισχύουν τις ανθρώπινες διανοητικές, φυσικές και ψυχολογικές δυνατότητες.
– H μελέτη των εναλλακτικών δυνατοτήτων, των υποσχέσεων και των πιθανών κινδύνων από τις τεχνολογίες που θα μας επιτρέψουν να ξεπεράσουμε τους θεμελιώδεις ανθρώπινους περιορισμούς, και η σχετική μελέτη των ηθικών ζητημάτων που σχετίζονται με την ανάπτυξη και τη χρήση τέτοιων τεχνολογιών. ↩︎ - Ενδεικτικά: cyborg νο 2, άνοιξη 2015, Hey teacher leave our brains alone! (πρώτες σημειώσεις για τις νευροεπιστήμες) και cyborg νο 3, καλοκαίρι 2015: είναι η συνείδηση και η μνήμη τεχνοεπιστημονικά “αντικείμενα;” ↩︎
- Περισσότερα στο Sarajevo νο 93, Μάρτης 2015, η αιώνια νεότητα στην επόμενη γωνία. ↩︎
- Δεν ξέρουμε αν είναι θέμα στυλ ή οτιδήποτε άλλο, αλλά η συνεντευξιαζόμενη εμφανίζεται με ψευδώνυμο, σαν Natasha Vita – More. Παρουσιάζεται πάντως σαν πρωτοπόρος του μεταανθρωπιστικού κινήματος και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Humanity +, της παγκόσμιας οργάνωσης μεταανθρωπισμού. Το πραγματικό της όνομα δεν είναι δύσκολο να βρεθεί. Λέγεται Nancie Clark και είναι καθηγήτρια στο κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο αναπτυγμένης τεχνολογίας και μέλος του ινστιτούτου ηθικής και ανάπτυξης τεχνολογιών. Το 1983 έγραψε ένα “μανιφέστο μεταανθρωπισμού”, μια λίστα 13 φράσεων όλων κι όλων. ↩︎
- Κλασσικός ελιγμός υπεκφυγής. Η κλειτοριδεκτομή είναι βάρβαρη, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την ευγονική! ↩︎
- Απ’ την μοριακή βιοφυσιολόγο και μεταανθρωπίστρια Maria Konovalenko, που είναι συντονίστρια ερευνητικών προγραμμάτων στο ίδρυμα επιστημών για την επιμήκυνση της ζωής. ↩︎
- George Church, γενετικός μηχανικός, μεταανθρωπιστής. ↩︎