«Στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη ενός βιο-τσιπ εμπνευσμένου από τον εγκέφαλο που θα μιμείται την λειτουργία, το μέγεθος, την δύναμη και την κατανάλωση ενέργειας ενός βιολογικού εγκεφαλικού φλοιού. Εάν αποδειχτεί επιτυχημένο, το πρόγραμμα θα θέσει τα θεμέλια για λειτουργικές μηχανές που θα μπορούν να ενισχύουν τον άνθρωπο σε πολλές από τις πλέον απαιτητικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι πολεμιστές σήμερα, όπως την επεξεργασία χρήσιμων πληροφοριών και τον σχεδιασμό επιχειρήσεων.» Η διακήρυξη αυτή – ή υπόσχεση ή απειλή, όπως θέλετε πάρτε το – αφορά στο πρόγραμμα SyNAPSE (Systems of Neuromorphic Adaptive Plastic Scalable Electronics ), είναι του 2008 και προέρχεται από την διαβόητη DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency). Το πρόγραμμα συνεχίζει να εξελίσσεται από τότε, αν και δεν έχουν γίνει γνωστά τα αποτελέσματα κι αν τείνουν σε εγκέφαλο πρωτεύοντος θηλαστικού, ερπετού ή αμοιβάδας. Αλλά όπως και να ’χει για τις νευροεπιστήμες το «ξεκλείδωμα των μυστηρίων» του εγκεφάλου είναι έργο πρώτης γραμμής. Ο στόχος είναι είτε η κατασκευή μιας συσκευής που να μιμείται την εγκεφαλική λειτουργία, είτε ανάποδα, ο έλεγχος της λειτουργίας ενός ζωντανού εγκεφάλου μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων.
Την δεύτερη κατεύθυνση ακολούθησαν αυστραλοί ερευνητές, οι οποίοι στις αρχές Μάη ανακοίνωσαν ότι κατάφεραν να αναπτύξουν εγκεφαλικά κύτταρα εγκιβωτισμένα σε έναν ημιαγωγό. Όχι, μέχρι τώρα δεν κατάφεραν να συνδέσουν λειτουργικά τον ημιαγωγό με τα κύτταρα, αφού εξάλλου αυτό που εξυπηρετεί το βιο-τσιπάκι είναι η δημιουργία ενός απόλυτα ελεγχόμενου περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα πολλαπλασιαστούν τα κύτταρα και θα χτίσουν συνάψεις. Μέχρι τώρα το πρόβλημα ήταν ότι σε συνθήκες εργαστηρίου ήταν αδύνατον να επιτευχθεί αυτή η υψηλής τάξης οργάνωση που απαιτείται προκειμένου να αναπτυχθούν τα εγκεφαλικά κύτταρα. Το αποτέλεσμα ήταν να πολλαπλασιάζονται μεν και να συνάπτονται, αλλά με έναν εντελώς χαοτικό κι ακατανόητο τρόπο που καμία σχέση δεν είχε με ζωντανό εγκέφαλο. Αντίθετα, στο ηλεκτρονικά ελεγχόμενο περιβάλλον του ημιαγωγού, τα κύτταρα (από εγκέφαλο ποντικού) σχημάτισαν νευρώνες με κανονικές νευρικές απολήξεις, οι οποίες με την σειρά τους ενώθηκαν σε νευρικές συνάψεις και μάλιστα σε ένα απόλυτα ευθυγραμμισμένο και τακτοποιημένο πλέγμα.
Κάπως έτσι, η πατροπαράδοτη προτροπή «πότε θα βάλεις μυαλό επιτέλους!» θα αποκτήσει στον 21ο αιώνα ένα εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο…
(Στην φωτογραφία, μια συστοιχία 4×4 μικροκυκλωμάτων SyNAPSE. Κάθε τσιπάκι έχει ένα εκατομμύριο «νευρώνες» με 256 εκατομμύρια συνάψεις μεταξύ τους.)