Η καθαρή ατμόσφαιρα των μητροπόλεων εμφανίζονταν ανα διαστήματα, με την μορφή πανοραμικών φωτογραφιών, στις καλές ειδήσεις των ημερών της καραντίνας. Αν υπήρχε κάποιο παράπλευρο όφελος εκείνη η περίοδος ήταν και η “υγεία της ατμόσφαιρας”, ισχυρίζονταν διάφοροι. Βέβαια, σε μια περίοδο στην οποία κυκλοφορεί το ένα δέκατο των οχημάτων, είναι λογικό να υπάρχει μια διαφορά στην εκπομπή ρύπων αλλά και στην γενικότερη εικόνα της πόλης-από-ψηλά. Δεν υπάρχει κάτι κρυφό, ούτε κάτι αξιοσημείωτο εδώ. Τώρα, αν για να την παρατηρήσει κανείς αυτή την διαφορά χρειάζεται ρυπομετρητής, μια καλή ώρα στα Τουρκοβούνια με καλό φωτισμό και αρκετή αυθυποβολή των πνευμόνων ότι “όντως ρε φίλε, επιτέλους αναπνέουμε”, είναι οι ασήμαντες λεπτομέρειες που μας εμποδίζουν να δούμε την “ουσία”.
Η χρησιμότητα της “καθαρής ατμόσφαιρας” ως θετικό της καραντίνας είναι αυτονόητη. Πέρα από την αντιστάθμιση των δεινών της καραντίνας, λειτουργεί και ως ευαισθητοποίηση των οικολογικών ενστίκτων, σαν φιλικό χτύπημα στην πλάτη των ακτιβιστών του “μένουμε-σπίτι” που έσωσαν και το περιβάλλον, μαζί με τις γιαγιάδες και τους παππούδες τους. Κομμένη και ραμμένη σαν photoshop-ιά μιας στιγμής της πραγματικότητας όμως, στηρίζεται κι αυτή (η καθαρή ατμόσφαιρα) στην ματαιοδοξία του “ατομικού ακτιβισμού”, σαν ακόμα ένα καθρεφτάκι αυτο-ικανοποίησης. Κι αν έχουν σώσει τα οικο-συστήματα των μητροπόλεων καθρεφτάκια σαν κι αυτά!
Η μεγάλη είκονα όμως, που δεν χωράει στην επιφάνεια κανενός καθρέφτη, είναι διαφορετική. Ένα γεγονός που “διαφεύγει” – ασχέτως καραντίνας – είναι πως ό,τι δεν βρωμίζει την “αυλή μας”, βρίσκεται και βρωμίζει κάποιους άλλους κάπου αλλού. Οκ, δεν είπαμε κάτι καινούριο, αλλά έχει ενδιαφέρον το πόσο εύκολα μπορεί να παρακαμφθεί αυτό το απλό γεγονός όταν η αντίληψη για τον κόσμο είναι περιορισμένη χωρικά. Οι μορφές με τις οποίες εμφανίζεται αυτή η στενότητα ποικίλουν από την τοποθέτηση του κάδου σκουπιδιών στο απέναντι πεζοδρόμιο μέχρι την μεταφορά εργοστασίων σε άλλους τόπους, εκτός κάδρου. Και δεν είναι η ευαισθησία για τους άλλους τόπους που μας υποχρεώνει να βλέπουμε την μεγάλη εικόνα (αν είναι κάτι, σίγουρα αυτό δεν είναι ευαισθησία), αλλά η συνολική αντίληψη για τις καταστροφικές τάσεις του καπιταλισμού.
Από αυτή την συνολική αντίληψη προκύπτει και το δεύτερο γεγονός, που έχει σχέση και με την περίοδο της καραντίνας και έχει να κάνει με την συνολική εκπομπή ρυπών. Ώς γνωστόν οι ηλεκτρονικές συσκευές δεν έχουν εξατμίσεις να βγάζουν καπνούς που βρωμίζουν τις γειτονιές μας, σωστά; Σωστά. Έχουν όμως τα εργοστάσια που τα παράγουν όλα αυτά, τα εργοστάσια ηλεκτροδότησης, τα datacenters και όλες οι κεντρικές υποδομές του διαδικτύου και πολλά ακόμα που χρειάζονται για να μπορεί, ας πούμε, να “έρθει” το φαγητό με ένα κλίκ. Έτσι, ενώ έχουμε μια “καθαρή ατμόσφαιρα” στις πόλεις, λόγω μείωσης των μετακινήσεων με τα οχήματα, παράλληλα σημειώνεται αύξηση της συνολικής ρύπανσης από την αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου. Διάφορες έρευνες που μπορεί κανείς να βρεί εύκολα στο διαδίκτυο (συμβάλλοντας λίγο ακόμα στην αύξηση της ρύπανσης!) αναφέρουν ότι η μετάβαση στην τηλε-ζωή συντηρεί στο ίδιο επίπεδο, αν δεν αυξάνει, τα συνολικά ποσοστά της εκπομπής ρυπών.
Ανάμεσα σε άλλα μπορεί κανείς να διαβάσει τα ποσοστά εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα που αντιστοιχούν σε μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο, σε ένα email, στο “κατέβασμα” μια φωτογραφίας τάδε-megabyte, κλπ1. Για παράδειγμα, μια έρευνα από μια μεγάλη εταιρεία ενέργειας στην αγγλία, αναφέρει πως “αν κάθε βρετανός έστελνε ένα email λιγότερο κάθε μέρα, θα εξοικονομούνταν 16,433 τόνοι άνθρακα τον χρόνο”, και με τίτλο “σκέψου πριν ευχαριστήσεις” (think before you thank2) προτρέπει την αποστολή λιγότερων μηνυμάτων του τύπου “ευχαριστώ”, “οκ”, κλπ.
O καθένας λοιπόν μπορεί και πρέπει να υπολογίσει το ψηφιακό του “ενεργειακό αποτύπωμα”, να το προσθέσει με το αντίστοιχο “αναλογικό” (το ρεύμα στο σπίτι, τα σκουπίδια και την χρήση ανακυκλώσιμων υλικών, τις όποιες μετακινήσεις με τα μέσα κ.α.), να το πολλαπλασιάσει με τον αριθμό των κατοίκων στην γειτονιά του (για να τρομάξει με την σκληρή και βρώμικη πραγματικότητα της “μεγάλης εικόνας”) και στο τέλος να αφαιρέσει ό,τι μπορεί για να κοιμάται ήρεμα. Έτσι, στο ατομικό καθήκον να παρακολουθούμε την υγεία μας για να προστατεύσουμε τα δημόσια συστήματα υγείας, προστίθεται και αυτό της μέτρησης του ενεργειακού μας αποτυπώματος, ώστε να σώσουμε τον πλανήτη – ενσωματώνοντας λίγο ακόμα την επιτήρηση.