Τα μέτρα που πάρθηκαν (και θα παρθούν) με αφορμή την πανδημία έχουν τεράστιες επιπτώσεις στην οικονομία γενικά και την αγορά εργασίας ειδικότερα. Η ρητορική λέει ότι για να σωθούν ζωές, πρέπει να θυσιαστεί η οικονομία. “Η ανθρώπινη ζωή πάνω από τα κέρδη!” είναι το σύνθημα· και προβληματισμοί για το αν τα κράτη έχουν αντι-καπιταλιστικές τάσεις, προκειμένου να μας προστατεύσουν, εκδηλώνονται στα καφενεία των φίλων της εργατικής τάξης. Αδυνατώντας να βρουν μια εξήγηση για την “στροφή των κρατών ενάντια στα συμφέροντα και τα κέρδη τους”, αποδέχονται αυτήν την στροφή ως μια αντίφαση και ξεμπερδεύουν· για να μπερδευτούν ξανά στην συνέχεια, προσπαθώντας να ασκήσουν κριτική στην διαχείρισή της, ζητώντας περισσότερα μέτρα προστασίας και επιδόματα.
Αν θεωρούσαμε ότι δεν υπάρχει κανένα άλλο όφελος για τα κράτη και τις επιχειρήσεις, καμία άλλη προοπτική κέρδους, πέρα από την άμεση απόσπαση αυτού με την μορφή ρευστού, ίσως να είχε μια βάση αυτή η “αντίφαση”. Όμως τα οφέλη που μπορεί να έχουν τα κράτη και οι επιχειρήσεις από τέτοιες μεγάλες αλλαγές, παίρνουν διάφορες μορφές και προκύπτουν (και) από έμμεσες (σε σχέση με την αμεσότητα του χρήματος) διαδικασίες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλα καταλήγουν στο άμεσο κέρδος, αλλά το να θεωρούμε ότι τα μαγαζιά που κλείνουν για ανακαίνιση, μπαίνουν μέσα γιατί χάνουν το άμεσο κέρδος των ημερών που είναι κλειστά, είναι τουλάχιστον αφελές. Επίσης, και ίσως το πιο σημαντικό, την ίδια στιγμή που κάποιοι κλάδοι σκάνε στον τοίχο των υγιεινιστικών μέτρων, κάποιοι άλλοι εκτοξεύονται χωρίς προηγούμενο. Έτσι στην μια μεριά έχουμε τους επιδοτούμενους εκ περιτροπής ημι-απασχολούμενους και στην άλλη την βίαιη εντατικοποίηση και τα ελαστικά-ξεχειλωμένα ωράρια.
Το κεντρικό σημείο, ο βασικός στόχος αυτής της αναδιάρθρωσης, είναι η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην “γραμμή παραγωγής”. Ορισμένα βήματα έχουν γίνει ήδη στο παρελθόν, αλλά για να μπορέσουν οι νέες “έξυπνες” μηχανές/συσκευές, τα big data, η τεχνητή νοημοσύνη, οι βιο-τεχνολογίες και τα λοιπά θαυμαστά να αξιοποιηθούν στις μέγιστες δυνατότητές τους, χρειάζεται μια στιγμή (ή και αρκετές) έντασης· ένα σημείο (ή και αρκετά) όπου η ενσωμάτωση του νέου παραδείγματος θα γίνει βίαια και εντατικά. Ειδικά όταν πιέζει και ο ανταγωνισμός. Γιατί; Γιατί η ικανότητά μας (με την έννοια της ταχύτητας και του ρυθμού) και ακόμα περισσότερο η θέλησή μας να ενσωματώσουμε την “νέα κανονικότητα” υστερεί μπροστά στον όγκο και τον ρυθμό του “καινούριου” που πρέπει να ενσωματωθεί. Η πανδημία λοιπόν φαίνεται να ήταν η κατάλληλη ευκαιρία για την επιτάχυνση αυτής της αναδιάρθρωσης, η οποία – το ξαναλέμε – δεν προέκυψε από την κατάσταση των ημερών αλλά μεθοδεύεται καιρό.
Είμαστε γραφικοί που δίνουμε αυτήν την έμφαση στην εργασία; Δεν υπάρχει εργατική τάξη; Τα ίδια ακούγαμε και με το πλάνο 30/900 – δεν ιδρώνει το αυτί μας. Δέκα χρόνια μετά, με την αύξηση της παραγωγικότητας σε ρυθμούς 4ης βιομηχανικής επανάστασης, το αίτημα για μείωση ωραρίου και αύξηση μισθού είναι, από την θέση του εργατικού ανταγωνισμού, πιο επίκαιρο από ποτέ· κόντρα στον πατερναλισμό των επιδομάτων, και την καθιέρωση του κράτους ως δεύτερο αφεντικό.
Είμαστε συνομωσιολόγοι που διακρίνουμε την μεθόδευση των αφεντικών προς αυτήν την κατεύθυνση; Μα δεν τα βγάλαμε από το μυαλό μας.. Τα λένε οι ίδιοι! Το παραπάνω βίντεο δείχνει όσα δεν δείχνουν τα ωραιοποιημένα ντοκυμαντέρ τύπου “το ανθρώπινο πρόσωπο των big data”. Δείχνει το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες σαν το neuralink, για να διαβάζουν τον εγκέφαλο των εργατών/τριών ώστε να ρυθμίζεται η απόδοσή τους ή/και να κρίνονται “ακριβοί” για την επιχείρηση… πώς τα έξυπνα γυαλιά λύνουν τα χέρια των εργατών/τριών και καθιστούν τους τελείως ανειδίκευτους πολύ περισσότερο αποδοτικούς από αυτούς που έκαναν την δουλειά για χρόνια… πώς έξυπνες συσκευές ανίχνευσης της κίνησης και της αλληλεπίδρασης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε χώρους εργασίας για να (χρονο)μετρήσουν τις σχέσεις μεταξύ των εργατών/τριών, ώστε να μπορούν να ρυθμιστούν για να φέρουν την μέγιστη απόδοση… και ότι η έκφραση “νέα κανονικότητα” χρησιμοποιούνταν πολύ πριν την πανδημία. Και όλα αυτά σε ένα πλαίσιο που μόνο ανεπίσημο ή κρυφό δεν είναι: το ετήσιο συνέδριο του παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ, χαλαρά το καλοκαιράκι του 2016, με θέμα “Η επίδραση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης”…