Επειδή ορισμένα βασικά της φυσικής (εννοημένης ως επιστήμης) τα έχει μάθει ο καθένας μας απ’ το σχολείο και, κυρίως, τα έχει υιοθετήσει σαν σταθερές, σαν δεδομένα, σαν πραγματικότητα, αυτός ο μέσος «καθένας» θα θεωρούσε εύκολα «συνωμοσιολογία» (ή «έλλειψη επιστημονικής παιδείας»…) την θέση ότι αυτή η φυσική που μας έχει μάθει μια ορισμένη άποψη για τον κόσμο είναι σε ικανό βαθμό (αναπόφευκτα) ιδεολογική. Και, πάντως, αυτή η (όπως όπως…) εδραιωμένη «αντίληψη για τον υλικό και ενεργειακό κόσμο» δεν είναι, υποχρεωτικά, ο κόσμος ο ίδιος…
Η κβαντική φυσική, που δεν είναι (ακόμα) «σχολική ύλη» και, κατά συνέπεια, δεν συμμετέχει στην κατασκευή των αντιλήψεών μας για τον κόσμο, είναι ένα καλό παράδειγμα. Οι βασικές της παραδοχές και τα θεμελειώδη αξιώματά της ξεπερνούν (και σε ορισμένες περιπτώσεις διαλύουν…) το «Παραδεδεγμένο Μοντέλο» που έχουμε εκπαιδευτεί για την εννόηση της υλικής (και ενεργειακής) πραγματικότητας. Αν η κβαντική φυσική με τις καινοτόμες (για την μέση κοινωνική γνώση) και «περίεργες» έννοιες της ήταν φιλοσοφική θεωρία, αυτή η μέση κοινωνική άγνοια θα ήταν μικρό κακό. Αν πρόκειται όμως ένα βασικό πεδίο όπου η καπιταλιστική «ανάπτυξη» (και ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός…) έχει αρχίσει να ξετυλίγεται; Μήπως τότε θα έπρεπε να ξέρουμε τουλάχιστον τις βασικές έννοιες και τις πρακτικές εφαρμογές της κβαντικής φυσικής έτσι ώστε να μπορούμε να συλλάβουμε την πολιτική οικονομία της σύγχρονης καπιταλιστικής αξιοποίησης – αντί να κρατάμε σφικτά μια «πολιτική οικονομία της μηχανής εσωτερικής καύσης» θεωρώντας την ικανή να εξηγεί τα πάντα για πάντα;
Δύο τέτοιες βασικές έννοιες, λοιπόν. Η υπέρθεση. Και η διεμπλοκή. Η κβαντική υπέρθεση είναι θεμελειώδες φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο δύο ή περισσότερες «κβαντικές καταστάσεις» μπορούν να συνυπάρχουν. Πράγμα που σημαίνει: το είτε υπάρχει το κάτι είτε το αντίθετό του δεν ισχύει για την υπέρθεση. Ισχύει «υπάρχει το κάτι και το αντίθετό του μαζί και ταυτόχρονα», με ορισμένες πιθανολογήσεις για την «αναλογία» της συνύπαρξής τους.
Αυτό το, ας το πούμε πρόχειρα, «είναι και δεν είναι» της κβαντικής φυσικής, ακόμα και σαν θεωρία, προσβάλει στο κέντρο της και την (αστική) αντίληψη της πραγματικότητας εδώ και αιώνες, και τις θεωρούμενες ως ορθολογικές βεβαιότητες, ακόμα και της καθημερινής ζωής! Ο κόσμος (ο κόσμος όπως τον εννοούμε) είναι συγκροτημένος πάνω και γύρω από θεμελειακούς δυϊσμούς… Τι σημαίνει, απ’ αυτήν την άποψη, «η γάτα του Σρέντιγκερ», που «ζει και δεν ζει», αν όχι την κατάρρευση των όποιων δυαδικών βασικών βεβαιοτήτων;
Ωστόσο το θέμα που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ακριβώς δίπλα. Όλο το ηλεκτρονικό σύμπαν (όπως κι αν το καταλαβαίνει ο καθένας) είναι δημιουργημένο πάνω σε έναν ηλεκτρικό δυισμό, τον δυισμό on/off, που έχει σαν μαθηματική έκφραση το 1/0. Εδώ η κβαντομηχανική φέρνει αληθινή επανάσταση: οι «καταστάσεις» δεν είναι είτε 1 είτε 0 αλλά και όλες οι ενδιάμεσες τιμές· που σημαίνει ότι η «πληροφορία» (αυτή η «μαγική» έννοια…) μπορεί να δια-κινείται πολυεπίπεδα / σύνθετα μεταξύ 1 και 0. Πρακτικά αυτό σημαίνει μεγάλο πολλαπλασιασμό του όγκου των «πληροφοριών» που μπορούν να μεταφερθούν, αν η κωδίκωσή τους δεν είναι 1/0 αλλά και όλες οι ενδιάμεσες «τιμές». Τέτοιο είναι το μεγάλο και καταλυτικό δώρο της κβαντικής υπέρθεσης αν αιχμαλωτιστεί τεχνολογικά…
Η κβαντική διεμπλοκή είναι ακόμα πιο μυστηριώδης και ξένη προς το «Παραδεδεγμένο Μοντέλο» εννόησης του κόσμου. Σύμφωνα με την ελληνική εκδοχή της wikipedia (ο τονισμός δικός μας):
Η κβαντική διεμπλοκή (αποκαλούμενη και κβαντικός εναγκαλισμός) είναι το φαινόμενο κατά το οποίο δύο σωματίδια ή ομάδες σωματιδίων που δημιουργούνται μαζί ή αλληλεπιδρούν συνενώνοντας τις κυματοσυναρτήσεις τους, μένουν σε κατάσταση διεμπλοκής μεταξύ τους, ασχέτως του χώρου που μεσολαβεί πλέον από το ένα στο άλλο. Αν σταλεί το ένα από τα δύο στο άλλο άκρο του σύμπαντος και συμβεί κάτι σε οποιοδήποτε από τα δύο, το άλλο αντιδρά ακαριαία. Έτσι, φαίνεται είτε πως η πληροφορία μπορεί να ταξιδέψει με άπειρη ταχύτητα, είτε πως στην πραγματικότητα τα δύο αντικείμενα βρίσκονται ακόμα σε «επαφή», σε σύνδεση μεταξύ τους, σε κατάσταση διεμπλοκής.
Η κβαντική διεμπλοκή είναι υπαρκτό φαινόμενο και παρατηρείται σε πειράματα, όχι μόνο στο μικρόκοσμο, αλλά και σε μεγαλύτερες κλίμακες.
Οι συνέπειες και οι προεκτάσεις της κβαντικής διεμπλοκής στην ερμηνεία (πιο σωστά: στην ανακατασκευή της εννόησης) του κόσμου πάνε πολύ μακριά! Και είναι πιθανό ότι εκείνοι κι εκείνες που θα περνάνε απ’ το όποιο “εκπαιδευτικό σύστημα” την δεκαετία, ας πούμε, του 2050, θα θεωρούν όλα (ή τα περισσότερα απ’) όσα θεωρούμε ακόμα δεδομένα σαν πρωτογονισμό!
Εν τω μεταξύ ας γυρίσουμε σε πιο πρακτικές πλευρές της τωρινής πραγματικότητας.
Στις αρχές του περασμένου Μάρτη (ενώ η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία ξεκινούσε στην δύση…) στην ηλεκτρονική έκδοση του γνωστού περιοδικού Wired, μπορούσε κανείς να διαβάσει την αρχή ενός άρθρου με τίτλο εξηγήσεις για το τι είναι η κβαντική υπολογιστική και η κβαντική υπεροχή:
Η κβαντική υπολογιστική μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Θα μετασχηματίσει την ιατρική, θα σπάσει την κρυπτογράφηση και θα προκαλέσει επανάσταση στις επικοινωνίες και την τεχνητή νοημοσύνη. Εταιρείες όπως η IBM, η Microsoft και η Google συναγωνίζονται μεταξύ τους για να κατασκευάσουν αξιόπιστους κβαντικούς υπολογιστές. Η κίνα έχει επενδύσει δισεκατομύρια.
Πρόσφατα η Google δήλωσε ότι πέτυχε κβαντική υπεροχή – την πρώτη φορά που ένας κβαντικός υπολογιστής ξεπέρασε έναν παραδοσιακό…
Και πιο κάτω:
Οι κβαντικοί υπολογιστές δεν θα κάνουν απλά τα πράγματα πιο γρήγορα ή με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Θα μας επιτρέψουν να κάνουμε πράγματα που ούτε ονειρευτήκαμε ποτέ. Πράγματα που ούτε και ο καλύτερος υπερ-υπολογιστής δεν μπορεί να κάνει.
Έχουν την δυνατότητα να επιταχύνουν γρήγορα την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Η Google ήδη προσπαθεί να βελτιώσει το software των αυτο-οδηγούμενων οχημάτων. Είναι κρίσιμοι επίσης στην μοντελοποίηση χημικών αντιδράσεων.
Ως τώρα οι υπερ-υπολογιστές μπορούν να αναλύσουν μόνο τα πιο βασικά μόρια. Αλλά οι κβαντικοί υπολογιστές δουλεύουν χρησιμοποιώντας τις ίδιες κβαντικές ιδιότητες όπως τα μόρια που προσπαθούν να προσομοιώσουν. Και δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα να διαχειριστούν τις πλέον σύνθετες αντιδράσεις.
Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει πιο αποδοτικά προϊόντα – από νέα υλικά για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, μέχρι καλύτερα και φτηνότερα φάρμακα, ή πολύ εξελιγμένα φωτοβολταϊκά…. Οι κβαντικοί υπολογιστές θα χρησιμοποιηθούν οπουδήποτε υπάρχει ένα μεγάλο, αβέβαιο σύστημα το οποίο χρειάζεται προσομοίωση. Αυτό μπορεί να είναι οτιδήποτε, απ’ την πρόβλεψη των χρηματοπιστωτικών αγορών μέχρι την βελτίωση των προβλέψεων του καιρού, την μοντελοποίηση των συμπεριφορών ενός πλήθους ανθρώπων ή της συμπεριφοράς μεμονωμένων ηλεκτρονίων…
Η κρυπτογράφηση θα είναι μια ακόμα κεντρική εφαρμογή…
Αυτά τον περασμένο Μάρτη, στο wired: η IBM, η Microsoft, η Google, εκλεκτά μέλη του δυτικού βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικου συμπλέγματος, ήταν οι επικεφαλής του άλματος στο τεχνολογικό / καπιταλιστικό μέλλον… Χαράς ευαγγέλια!
Και να μια χθεσινή είδηση:
… Η Κίνα πέτυχε «κβαντική υπεροχή» με την δημιουργία του υπολογιστή στην Jiuzhang, που τον περασμένο μήνα ξεπέρασε τον Sycamore της Google, με την ικανότητά του να κάνει υπολογισμούς 100 τρισεκατομύρια φορές γρηγορότερα απ’ τον γρηγορότερο κλασσικό υπερ-υπολογιστή.
Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε κύματα σοκ σ’ όλο τον κόσμο. Αλλά πριν αυτά τα νέα προλάβουν να εξεταστούν απ’ τους αντίπαλους παίκτες στον ανταγωνισμό για τα κβάντα, ο Πεκίνο ανακοίνωσε επίσης ότι δημιούργησε το πρώτο διαδίκτυο πλήρως ενσωματωμένο στην κβαντομηχανική. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ένα δίκτυο δορυφόρων και οπτικών ινών ανάμεσα στην Σαγκάη και στο Πεκίνο κατάφερε να «τηλεμεταφέρει» τεράστιους όγκους δεδομένων.
Ο κόσμος παρακολουθεί τώρα την γέννηση ενός κινέζικου κβαντικού internet που θα επαναστατικοποιήσει την κοινωνία επιτρέποντας αδιάρρηκτες μεταφορές δεδομένων και αξιοποιώντας την μηχανική μάθηση (machine learning, ένας άλλος όρος για την τεχνητή νοημοσύνη) του “internet of things”, οδηγώντας πιθανόν σε ακαριαίες επικοινωνίες όταν αναπτυχθεί παραπάνω.
… Οι κινέζοι επιστήμονες τηλεμετέφεραν κβαντικά πληροφορίες 1.400 χιλιόμετρα μακριά σε δύο δορυφόρους και ύστερα πίσω στην γη μέσω δύο σταθμών λήψης – το πρώτο βήμα για την δημιουργία ενός κβαντικού internet παγκόσμιας κλίμακας. Μαζί με τον υπολογιστή της Jiuzhang, αυτές οι εξελίξεις οδηγούν την Κίνα στην πρώτη γραμμή του ανταγωνισμού για να κερδίσει την “εποχή των κβάντα” – μια εξέλιξη που θα αναστατώσει την Ουάσιγκτον και την Silicon Valley…
Είναι εύλογη η δυτική αναστάτωση, είτε ομολογηθεί είτε όχι: η πρώτη χρήση του κβαντικού internet θα είναι στρατιωτική… Για να το πούμε διαφορετικά: το να έχει κάποιος πλεονέκτημα στις επικοινωνιακές (και όχι μόνο) εφαρμογές της κβαντικής υπέρθεσης και της κβαντικής διεμπλοκής, είναι σα να έχει χίλιες φορές το πλεονέκτημα στην πυρηνική τεχνολογία και στην οπλοποίησή της. Καταλαβαίνετε…
Αλλοίμονο στους ignorants…