FuelPass, PowerPass, προσεχώς και FoodPass. Οι υπήκοοι των δυτικών κοινωνιών φαίνεται ότι σιγά-σιγά πρέπει να συνηθίσουν στην ιδέα ότι από δω και πέρα θα πρέπει να κυνηγάνε το επόμενο ΚάτιPass αν θέλουν να επιβιώσουν. Η οργή απέναντι σε αυτήν την τακτική του να παίρνεις χρήματα από τη μία τσέπη των δημοσίων αποθεματικών για να τα μεταφέρεις στην άλλη είναι απολύτως δικαιολογημένη. Δεν είμαστε καθόλου σίγουροι όμως ότι η αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών πίσω από τέτοιες τακτικές πάει στις ρίζες τους.
Μία συνηθισμένη στάση απέναντι σε αυτό το φαινόμενο είναι αυτή που το αντιμετωπίζει σαν μια ακόμα επιδοματική τακτική. Και αυτό είναι το πρώτο σφάλμα. Αν έπρεπε τα διάφορα «διαβατήρια επιβίωσης» να παρομοιαστούν με κάποια πρακτική εισοδηματικής υποστήριξης του παρελθόντος, τότε μάλλον μοιάζουν περισσότερο με κουπόνια. Το επίδομα σου δίνεται με τη μορφή χρήματος το οποίο μπορείς να το διαθέσεις καταπώς επιθυμείς. Τα διάφορα διαβατήρια, αντιθέτως, διακρίνονται από μια σαφή δέσμευση κατανάλωσης συγκεκριμένων προϊόντων. Από αυτή την άποψη, επομένως, επανανοηματοδοτούν την έννοια του μισθού και της χρηματικής υποστήριξης. Αν το χρήμα είναι ούτως ή άλλως κρυσταλλωμένη κοινωνική σχέση σε πραγμοποιημένη και αφηρημένη μορφή, επιτρέπει τουλάχιστον, υπό τη μορφή του μισθού και ακριβώς επειδή έχει αφηρημένη μορφή, έναν βαθμό «ελευθερίας» ως προς τη διάθεσή του. Τα διαβατήρια, επιβάλλοντας συγκεκριμένες μορφές κατανάλωσης, αφαιρούν από τους δικαιούχους τους ακόμα και αυτά τα πενιχρά περιθώρια ελευθερίας. Το μακρύ χέρι του κράτους απλώνεται έτσι ακόμα και μέσα στις μικρο-συμπεριφορές των υπηκόων του.
Όμως ούτε η παρομοίωση με κουπόνια είναι απολύτως ακριβής. Γιατί και τα (χάρτινα) κουπόνια ενέχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ως οιονεί χρήμα, στο βαθμό που μπορούν να ανταλλαχτούν. Τα διαβατήρια είναι απολύτως προσωποποιημένα. Το δεύτερο σφάλμα είναι ότι πολλοί αρνούνται να μεταφράσουν το pass κατά κυριολεξία, ως διαβατήριο δηλαδή. Ίσως γιατί τους θυμίζει κάτι από το όλο φιάσκο με τον κορωνοϊό. Κάτι που αρκετοί θα ήθελαν να ξεχάσουν. Μάταια κλείνουν τα μάτια όμως. Το μεγάλο πλεονέκτημα των διαφόρων διαβατηρίων, όσο η χρήση τους εξαπλώνεται (ποιος βγήκε άραγε να αντιταχθεί στα υγειονομικά διαβατήρια πέρα από κάποιους «περιθωριακούς»;), βρίσκεται στις δυνατότητες που παρέχουν για συγκέντρωση δεδομένων, για καταγραφή και επιτήρηση των συμπεριφορών σε μικροσκοπική πλέον κλίμακα. Και δεν θα παραμείνει ανεκμετάλλευτο. Ας διαμαρτύρονται λοιπόν οι διάφοροι «επαναστάτες» για το ότι πρέπει να ζήσουν με επιδόματα. Αυτά ίσως και να παραμεριστούν κάποια στιγμή. Η λογική όμως του διαβατηρίου έχει έρθει για να μείνει. Μπορεί να μη λέγεται επίδομα, αλλά πληρωμή με κάρτα και σε ψηφιακό νόμισμα. Ίσως συνειδητοποιήσουν τότε ποιο ακριβώς ήταν/είναι το διακύβευμα. Μόνο που θα είναι (και πάλι) αργά.