Τα σμήνη ρομπότ έχουν, μέχρι σήμερα, κατασκευαστεί από τεχνητά υλικά. Κινητά βιολογικά κατασκευάσματα έχουν δημιουργηθεί από μυϊκά κύτταρα που αναπτύσσονται σε ικριώματα με ακριβή σχήμα. Ωστόσο, η εκμετάλλευση της αναδυόμενης αυτοοργάνωσης και της λειτουργικής πλαστικότητας σε μια αυτοκατευθυνόμενη ζωντανή μηχανή παρέμεινε μια σημαντική πρόκληση. Αναφέρουμε εδώ μια μέθοδο παραγωγής βιολογικών ρομπότ in vitro από κύτταρα βατράχου ( Xenopus laevis ). Αυτά τα xenobots παρουσιάζουν συντονισμένη κίνηση μέσω βλεφαρίδων που υπάρχουν στην επιφάνειά τους. Αυτές οι βλεφαρίδες προκύπτουν μέσω της φυσιολογικής διαμόρφωσης ιστών και δεν απαιτούν περίπλοκες μεθόδους κατασκευής ή γονιδιωματική επεξεργασία, καθιστώντας την παραγωγή επιδεκτική σε έργα υψηλής απόδοσης. Τα βιολογικά ρομπότ προκύπτουν από την κυτταρική αυτοοργάνωση και δεν απαιτούν σκαλωσιές ή μικροεκτύπωση. Τα αμφίβια κύτταρα είναι πολύ επιδεκτικά σε χειρουργική, γενετική, χημική και οπτική διέγερση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτοσυναρμολόγησης. Δείχνουμε ότι τα xenobots μπορούν να πλοηγηθούν σε υδατικά περιβάλλοντα με διάφορους τρόπους, να επουλωθούν μετά από ζημιές και να εμφανίσουν αναδυόμενες ομαδικές συμπεριφορές. Κατασκευάσαμε ένα υπολογιστικό μοντέλο για να προβλέψουμε χρήσιμες συλλογικές συμπεριφορές που μπορούν να προκληθούν από ένα σμήνος xenobots. Επιπλέον, παρέχουμε κατ’ αρχήν απόδειξη για την δυνατότητα εγγράψιμης μοριακής μνήμης χρησιμοποιώντας μια φωτομετατρέψιμη πρωτεΐνη που μπορεί να καταγράψει την έκθεση σε ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος φωτός. Μαζί, αυτά τα αποτελέσματα εισάγουν μια πλατφόρμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη πολλών πτυχών της αυτοσυναρμολόγησης, της συμπεριφοράς του σμήνους και της συνθετικής βιομηχανικής, καθώς και για την παροχή ευέλικτων μηχανών διαβίωσης με μαλακό σώμα για πολλές πρακτικές εφαρμογές στη βιοϊατρική και στο περιβάλλον.
Αυτή ήταν η χωρίς αμφιβολία πανηγυρική περιγραφή ενός paper που δημοσιεύτηκε το 2021 στην επιθεώρηση Science Robotics με τίτλο Μια κυτταρική πλατφόρμα για την ανάπτυξη συνθετικών ζωντανών μηχανών (A cellular platform for the development of synthetic living machines).
Ζωντανές μηχανές; Όταν μιλούν μεταξύ τους οι τεχνολόγοι του συστήματος (και τα papers δεν προορίζονται για ευρεία κατανάλωση!) μπορούν να λένε τα πράγματα με το όνομά τους. Δεν χρειάζονται ψευδώνυμα του είδους «φάρμακο», «σωτηρία», κλπ. Ποια είναι όμως η καταγωγή αυτού του είδους των ζωντανών μηχανών που ονομάζονται «xenobots»; (Υπάρχουν κι άλλα είδη!) Και ποιες είναι οι διανοητικές (και πολιτικές) συνέπειες των ζωντανών μηχανών;
«Η ζωή και ο θάνατος παραδοσιακά θεωρούνται αντίθετες καταστάσεις» γράφουν κάποιοι ειδικοί στα μέσα Σεπτέμβρη του 2024 κάτω απ’ τον τίτλο «Biobots pushing boundaries of life, death and medicine»1. Τα «όρια» (ή οι προσδιορισμοί;) της ζωής και του θανάτου; Η «μετά θάνατον ζωή»; Και η ιατρική σαν αψίδα; Συνεχίζουν: «Αλλά η ανάδυση νέων πολυκυτταρικών μορφών ζωής από κύτταρα νεκρών οργανισμών εισάγει στην ‘τρίτη κατάσταση’ που βρίσκεται ανάμεσα στα παραδοσιακά σύνορα της ζωής και του θανάτου».
Αν έχεις καταφέρει, τεχνολογικά, να βάλεις χέρι (δηλαδή να ελέγχεις) τα κύτταρα∙ αν έχεις καταφέρει, τεχνολογικά, να εκτρέπεις τα κύτταρα απ’ την φυσική τους κατάσταση∙ αν, με δυο λόγια, έχεις αιχμαλωτίσει αυτήν την «ζωϊκή μονάδα» που λέγεται κύτταρο και, άρα, την ζωτική δύναμη στις πηγές της, το τι σε νοιάζει ένας νεκρός οργανισμός; Τι σε νοιάζει αν τα υπόλοιπα κύτταρα (πέρα απ’ αυτά που έχεις αποσπάσει και διατηρείς τεχνητά εν ζωή) του όποιου οργανισμού ταϊζουν τα σκουλήκια; Η υπέρβαση της διάκρισης ανάμεσα σε ζωή και σε θάνατο δεν γίνεται με υπερβατικό τρόπο! Γίνεται με αλλαγή κλίμακας!
Δεν πεθαίνουν ταυτόχρονα όλα τα κύτταρα ενός οργανισμού που εγκατέλειψε αυτόν τον μάταιο κόσμο – το ανακάλυψαν οι βιοτεχνολόγοι, και η ανακάλυψή τους ήταν ισοδύναμη με, πράγματι, την «μετά θάνατο ζωή». Για παράδειγμα τα λευκοκύτταρα του ανθρώπινου αίματος πεθαίνουν από 60 έως 86 ώρες μετά τον θάνατο του ανθρώπινου οργανισμού. Στα ποντίκια τα μυικά κύτταρα του σκελετού μπορούν να «αναβιώσουν» ακόμα και 14 ημέρες μετά θάνατο. Τα ινοβλαστικά κύτταρα2 των προβάτων και των κατσικιών μπορούν να «αναστηθούν» (και να καλλιεργηθούν / αξιοποιηθούν εργαστηριακά) σχεδόν ακόμα και ένα μήνα μετά τον θάνατο του ζώου!
Έχουμε εδώ ένα κεφάλαιο ζωής που περισσεύει για κάποιο διάστημα στο πέρασμα απ’ την ζωή του οργανισμού στον θάνατό του! Πραγματικό κεφάλαιο και πραγματικά αδέσποτο, ακόμα και με τον πιο τυπικό ορισμό περί ανήκειν. Γιατί η μυστηριώδης φύση έκανε έναν τέτοιο καταμερισμό μεταβολισμού σε διαφορετικά είδη κυττάρων κάθε οργανισμού; Άγνωστο αλλά και αδιάφορο για τους βιοτεχνολόγους και τα αφεντικά τους που μπορούν (και κυρίως θέλουν) να αξιοποιήσουν αυτό το αδέσποτο κυτταρικό κεφάλαιο ζωής, αν ανακαλύψουν εκεί κάτι που να μπορεί να βιο-μηχανοποιηθεί. Θα μπορούσε ωστόσο να σκεφτεί κάποιος ότι αφού κάθε οργανισμός που ζει είναι εκτεθειμένος σε διάφορες δυσκολίες (τραυματισμούς, πόνους, δυσλειτουργίες) το να μην είναι το σύνολο των κυττάρων του ένας ενιαίος στρατός με έναν μοναδικό στρατηγό (και με ένα ενιαίο χρονοδιάγραμμα) είναι μια ζωϊκή σοφία. Για παράδειγμα (οι ειδικοί λένε ότι έχουν ανακαλύψει πως) τα γονίδια που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα (και την παραγωγή ανοσοκυττάρων) συνεχίζουν να λειτουργούν για λίγο μετά θάνατον ως «απάντηση» στη νεκρική α-λειτουργία διάφορων οργάνων. Φαίνεται ως διάφοροι οργανισμοί να διαθέτουν ένα είδος «εφεδρείας» απέναντι σ’ αυτή τη νεκρική α-λειτουργία διάφορων οργάνων τους, ένα άγνωστο είδος «ζωϊκής μνήμης» που κρατάει εν ζωή κάποιες κατηγορίες κυττάρων για να επιχειρήσουν να μετασχηματιστούν σ’ εκείνες τις (οργανικές) μορφές που έχουν πάψει να ζουν.
Αυτά τα ενδεχόμενα μπορεί να είναι ευφάνταστα ή λυρικά∙ είναι πάντως αδιάφορα (αν δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης) για τους τεχνικούς του κεφάλαιου. Αντίθετα το ενδιαφέρον είναι η εκτροπή της λειτουργίας (και κυρίως αυτού του «αναγεννητικού» δυναμισμού) κάποιων κατηγοριών κυττάρων, με την χρήση (φυσικά) τεχνοεπιστημονικών μεθόδων και χακαρισμάτων. Κάπως έτσι κατασκευάστηκαν τα πρώτα xenobots: απ’ την τροποποίηση της ζωής δερματικών κυττάρων από τα έμβρυα ενός είδους βατράχου που ονομάζεται Xenopus laevis. Σε εργαστηριακές συνθήκες αυτά τα κύτταρα ανέπτυξαν «συμπεριφορά» διαφορετική απ’ την αναμενόμενη, φτάνοντας στο σημείο να αυτοαναπαράγονται (κάτι που συγκλονίζει ένας μέρος του σύγχρονου καπιταλιστικού πυρήνα που θέλει, ακριβώς, να ελέγξει καθολικά όχι μόνο την κοινωνική αλλά και την φυσική αναπαραγωγή!) αλλά και να συσσωματώνονται, μετρατρεπόμενα σ’ μια minimum πολυκυτταρική οντότητα.
Ωραία με τα δερματικά κύτταρα του Xenopus laevis. Κάτι άλλο, πιο πιασάρικο; Φυσικά! Μεμονωμένα ανθρώπινα πνευμονικά κύτταρα μπορούν να «αυτοσυναρμολογηθούν» (υπό εργαστηριακή «παρότρυνση και καθοδήγηση» πάντα) σε μικρο-πολυτταρικές δομές, οι οποίες μάλιστα αυτο-μετακινούνται αν βρεθούν στο κατάλληλο περιβάλλον! Όμως αυτά δεν είναι xeno-… Είναι anthro-! Anthrobots! Να πως παρουσίαζε, θριαμβευτικά, αυτήν την τεχνολογική πρόοδο ένα πρόσφατο paper, στα τέλη του 2023, στην επιθεώρηση advance science:
…Εδώ παρουσιάζουμε τα anthrobots, μια πλατφόρμα πολυκυτταρικού βιολογικού ρομπότ (biobot) με σφαιρικό σχήμα, διάμετρο μεταξύ 30 και 500 μικρά και ικανότητες ατμομηχανής-με-βλεφαρίδες3. Κάθε antrhobot ξεκινά ως ένα μεμονωμένο κύτταρο, που προέρχεται από ενήλικο ανθρώπινο πνεύμονα, και αυτοκατασκευάζεται σ’ ένα πολύκύτταρο κινούμενο μικρό biobot αν καλλιεργηθεί σε εξωκυτταρικές συνθήκες για 2 βδομάδες και μεταφερθεί σε ένα ελάχιστα παχύρευστο βιο-περιβάλλον. Τα anthrobots παρουσιάζουν ποικίλες συμπεριφορές, με μοτίβα κινητικότητας που κυμαίνονται από στενούς βρόχους έως ευθείες γραμμές, και ταχύτητες που κυμαίνονται από 5 έως 59 microns-1. … Βρήκαμε ότι τα anthrobot είναι ικανούν να διασχίσουν την αναγκαία μικρή απόσταση και να προκαλέσουν γρήγορη επισκευή σε δέσμες καλλιεργημένων εργαστηριακά και τραυματισμένων ανθρώπινων νευρικών κυττάρων…
Εντυπωσιακό! Ανυπολόγιστο χρόνο πριν η ζωϊκή δύναμη μπει κάτω απ’ το ανακριτικό βλέμμα των ειδικών του κεφάλαιου είχε δημιουργήσει για λογαριασμό της δυνατότητες πέρα από κάθε φαντασία (των ειδικών)! Δυνατότητες ακόμα και στο ενδιάμεσο ανάμεσα στην ζωή και τον πλήρη, καθολικό θάνατο. Όχι, δεν ήταν και δεν είναι «τρίτη κατάσταση»! Έτσι τις ονομάζουν (αυτές τις υπό διαρκή ανακάλυψη ζωϊκές δυνατότητες) εκείνοι που θέλουν να τις απαλλοτριώσουν.
«Για παράδειγμα…» (γράφουν σε άλλο paper…) «… θα μπορούσαμε να αναγκάσουμε αυτά τα anhtobots να μεταφέρουν φάρμακα…» Που σημαίνει: πρώτα θα μπορούσαμε να τα τροποποιήσουμε τόσο όσο χρειάζεται για να τα πατεντάρουμε∙ ύστερα θα μπορούσαμε να τους κάνουμε επιπλέον τροποποιήσεις για να τα κάνουμε μεταγωγικά∙ και στο τέλος θα μπορούσαμε να τα πουλήσουμε σε υψηλές τιμές (γιατί οι αιχμές της τεχνολογίας είναι ακριβές!). Με δυο λόγια θα φροντίσουμε να δουλεύουν για εμάς!!!
Πράγματι, έτσι μέλλεται να συμβεί. Αλλά αυτό δεν είναι καμία «τρίτη κατάσταση»… Είναι η γνωστή (;) κατάσταση: η καπιταλιστική απαλλοτρίωση της ζωϊκής δύναμης ως τέτοιας. Η πραγματική υπαγωγή της ζωής στο κεφάλαιο.
Κι αν η ζωή μπορεί να κοπεί σε αξιοποιήσιμα κομματάκια (yes, we can!) τότε είναι κερδοφόρα ακόμα και η υπαγωγή του θανάτου στο κεφάλαιο.
Ziggy Stardust
- Προσβάσιμο στο https://asiatimes.com/2024/09/biobots-pushing-boundaries-of-life-death-and-medicine/ ↩︎
- Οι ινοβλάστες είναι ένα είδος κυττάρων που συνθέτουν το εξωκυττάριο πλέγμα και το κολλαγόνο, παράγουν των δομικό δίκτυο των ιστών και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επούλωση των πληγών. ↩︎
- Με τον όρο «βλεφαρίδες» έχουν χαρακτηριστεί τριχίδια στην εξωτερική επιφάνεια κάποιων κατηγοριών κυττάρων, που τους επιτρέπουν να κινούνται σε συγκεκριμένου είδους ρευστά περιβάλλοντα. Ο όρος «ατμομηχανή-με-βλεφαρίδες» αφορά την παρατήρηση ότι τα συγκεκριμένα πνευμονικά κύτταρα κινούνται (σχετικά…) γρήγορα. ↩︎