Υπάρχει ένα ελάχιστα γνωστό ενδεχόμενο στον κυβερνοπόλεμο μεταξύ των κρατών που δυνητικά όμως μπορεί να φέρει καταστροφικές συνέπειες. Σε μια περίοδο που περισσότερο από το 95% του οτιδήποτε κυκλοφορεί στο παγκόσμιο διαδίκτυο περνάει μέσα από μόλις 200 υποθαλάσσια καλώδια οπτικών ινών, ανταγωνιστές όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν αντιμετωπίζουν αυτούς τους υποθαλάσσιους πληροφοριακούς αγωγούς ως πεδία κατασκοπίας, αλλά κι ως πολεμικούς στόχους.
Τα όπλα που προορίζονται για αυτή τη μάχη περιλαμβάνουν υποβρύχια, drones που κινούνται υποθαλάσσια, ρομπότ κι εξειδικευμένα πλοία και δύτες. Το νέο πεδίο μάχης είναι μια γκρίζα νομική ζώνη: η συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας καλύπτει εν μέρει τα υποθαλάσσια καλώδια, αλλά όχι εχθρικές ενέργειες που μπορεί να τα περιλαμβάνουν. Υπάρχουν πάντως ενδείξεις ότι ήδη έχουν δρομολογηθεί σχετικές αποστολές και οι μεγάλες δυνάμεις, ιδίως οι ΗΠΑ, αδημονούν να εμπλακούν σε τέτοιες δραστηριότητες.
Η ζημιά από τέτοιες δύσκολα αντιμετωπίσιμες ενέργειες μπορεί να είναι τεράστια, στο βαθμό που η οικονομία ενός αντιπάλου, μαζί με τις στρατιωτικές και διπλωματικές επικοινωνίες, μπορεί να παγώσουν. Καθώς όλο και περισσότερα κράτη εκμεταλλεύονται το internet για πολιτικούς ή στρατιωτικούς σκοπούς, είναι ξεκάθαρο ότι η έννοια των υποθαλάσσιων καλωδίων ως κρίσιμων υποδομών που χρήζουν προστασίας ή προσβολής, είναι μια ιδέα που έχει φτάσει πλέον η ώρα της.
«Στο χειρότερο δυνατό σενάριο μιας καθολικής επίθεσης στην υποθαλάσσια καλωδιακή υποδομή από έναν εχθρικό παράγοντα, οι συνέπειες από την απώλεια συνδεσιμότητας θα είναι δυνητικά καταστροφικές, αλλά ακόμη κι ένα σχετικά περιορισμένο σαμποτάζ, έχει την δυνατότητα να προκαλέσει τεράστια οικονομική διαταραχή και ζημιά» γράφει ένας πρώην διοικητής του ΝΑΤΟ, ο αμερικανός ε.α ναύαρχος James Stavridis, στο πρόλογο μιας έκθεσης με τίτλο «υποθαλάσσια καλώδια: αναντικατάστατα κι ανασφάλιστα».
Είναι δύσκολο να αγνοηθεί το πόσο σημαντικά αλλά κι ευάλωτα είναι τα καλώδια που διατρέχουν τις θάλασσες. Ο Rishi Sunak, βρετανός συντηρητικός βουλευτής που συμμετείχε στην συγγραφή της έκθεσης, σημειώνει ότι τα υποθαλάσσια καλώδια του internet μεταφέρουν σε καθημερινή βάση τα δεδομένα οικονομικών συναλλαγών που αγγίζουν τα 10 τρις δολάρια, εκτός του τεράστιου όγκου των πληροφοριών, από τα e-mails μέχρι απόρρητες διακρατικές επικοινωνίες.
«Εάν ήταν να εξαφανιστεί το δίκτυο καλωδίων, η πλήρης χωρητικότητα του δικτύου των δορυφόρων θα μπορούσε να ανταπεξέλθει μόλις στο 7% της επικοινωνίας που τώρα διεξάγεται μέσω καλωδίων, για τις ΗΠΑ μόνο» ανέφερε ο Sunak.
οι ασιατικοί βρόγχοι
Οι βρόγχοι όπου τα καλώδια συγκλίνουν εξαιτίας της μορφολογίας του βυθού ή άλλων λόγων είναι εξαιρετικά ευάλωτοι. Ένας τέτοιος βρίσκεται στα στενά Luzon κοντά στις Φιλιππίνες, απ’ όπου περνούν όλα τα υποθαλάσσια καλώδια που συνδέουν το Χονγκ-Κονγκ, την Ταϊβάν, την Νότια Κορέα και την Ιαπωνία. Η κρισιμότητα του σημείου αυτού αναδείχτηκε τον Δεκέμβριου του 2016 όταν μια υποθαλάσσια κατολίσθηση έκοψε έξι καλώδια, προκαλώντας προσωρινές διαταραχές στην διαδικτυακή κυκλοφορία σε όλη την περιοχή. Στις ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος όγκος της διατλαντικής ιντερνετικής κυκλοφορίας φτάνει στις ακτές σε λίγα σημεία σε μια ακτίνα 50 χιλιομέτρων από την Νέα Υόρκη.
Η μορφολογία αυτού του νέου πεδίου μάχης απίστευτη: τα υποβρύχια καλώδια μπορούν να βρεθούν σε βάθος μόλις λίγων μέτρων ή στον πυθμένα αβύσσων σε βάθος χιλιομέτρων. Επιπλέον, οι θέσεις αυτών των πλανητικών καλωδίων είναι καλά χαρτογραφημένες και τα στοιχεία είναι δημόσια και διατίθενται online, μετατρέποντάς τα σε εύκολη λεία για εξειδικευμένα υποβρύχια, δύτες ή ακόμη και γάντζους από την επιφάνεια.
«Η προστασία των υποθαλάσσιων καλωδίων – που αποτελούν ένα κρίσιμο αν και ευάλωτο παράγοντα της παγκόσμιας οικονομίας – είναι ακόμη μία υπευθυνότητα του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού, του οποίου οι δυνατότητες όμως έχουν φτάσει στο όριο» είπε στου Asia Times ο ειδικός σε θέματα θαλάσσης και ναύαρχος ε.α. Joseph Callo. Οι αμερικανικές υπηρεσίες υποστηρίζουν ότι η Ρωσία είναι ο βασικός επιτιθέμενος στον νέο πόλεμο των καλωδίων. Δημόσια έχουν καταγγείλει ότι τα ρωσικά υποβρύχια «επιχειρούν με επιθετικότητα» κοντά στα καλώδια του Ατλαντικού που εξυπηρετούν την αμερικανική ενδοχώρα, στα πλαίσια μιας προσέγγισης ασύμμετρου πολέμου.
κατασκοπευτικά υποβρύχια
Υπάρχουν ενδείξεις πάντως, ότι οι ΗΠΑ εμπλέκονται επίσης σε ανάλογες δραστηριότητες. Τον Σεπτέμβριο [2017], τα αμερικανικά μήντια ανέφεραν ότι πυρηνικό υποβρύχιο USS Jimmy Carter με εξοπλισμό κατάλληλο για αποστολές κατασκοπίας, επέστρεψε στη βάση του με αναρτημένη την πειρατική σημαία Jolly Roger [η γνωστή σημαία με τα σταυρωτά κόκκαλα και την νεκροκεφαλή] στο πλάι της αμερικανικής. Το ανέβασμα της συγκεκριμένης σημαίας στα αμερικανικά υποβρύχια συμβολίζει την επιτυχή ολοκλήρωση κάποιας αποστολής. Σε τι αποστολή ήταν το Jimmy Carter; Το αμερικανικό ναυτικό δεν αποκάλυψε τίποτε. Αλλά κάποιοι αναλυτές υποθέτουν ότι το υποβρύχιο, που κουβαλάει τηλεχειριζόμενες υποβρύχιες συσκευές και μονάδες SEAL [ειδικές δυνάμεις], ίσως το τοποθετούσε ή αφαιρούσε κοριούς από τα υποθαλάσσια καλώδια.
Το περιοδικό Covert Shores που εξειδικεύεται σε αναλύσεις σχετικές με τις ναυτικές ειδικές δυνάμεις και τα υποβρύχια, υποστήριξε σε άρθρο του ότι το ρωσικό ναυτικό έχει θέσει σε υπηρεσία ένα εξελιγμένο κατασκοπευτικό πλοίο με το όνομα Yantar, για το οποίο η υποψία είναι ότι έχει παγιδεύσει υποθαλάσσια καλώδια κι ότι οι έρευνες που κάνει στο βυθό γίνονται για λογαριασμό των μυστικών υπηρεσιών.
Το Yantar «μπορεί να φιλοξενήσει δύο υποβρύχια μεγάλου βάθους, κατάλληλα για τεχνικές εργασίες στο βυθό» έγραψε η H. I. Sutton, συγγραφέας του άρθρου στο Covert Shores. «Οι εργασίες αυτές περιλαμβάνουν το κόψιμο καλωδίων, την τοποθέτηση κοριών και την αφαίρεση κοριών αντίπαλων κρατών. Επίσης μπορεί να εκτελέσει κρίσιμες αποστολές, όπως η ανάκτηση ευαίσθητου εξοπλισμού από αεροπλάνα που έχουν καταπέσει ή από δοκιμαστικούς πυραύλους». Το περιοδικό υποστηρίζει ότι το Yantan έχει εντοπιστεί να περιπλέει στα ανοιχτά των αμερικανικών ακτών, την Κούβα, την Τουρκία, την Βόρεια Κύπρο και άλλα σημεία όπου υπάρχουν συνδέσεις υποθαλάσσιων καλωδίων.
Ο καθηγητής Rob Huebert του κέντρου στρατιωτικών και στρατηγικών σπουδών του πανεπιστημίου του Κάλγκαρι, υποστηρίζει ότι οι ρώσοι διαθέτουν ένα ειδικό μίνι υποβρύχιο που καθελκύστηκε το 2003, το οποίο μπορεί να καταδυθεί σε πολύ μεγάλα βάθη. Λέει ότι το υποβρύχιο αυτό, γνωστό με το όνομα Losharik ή τους κωδικούς Project 201 και AS-12, πιθανολογείται ότι είναι σχεδιασμένο ώστε να φέρνει σε πέρας αποστολές σχετικές με τα καλώδια, αν και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί. «Εάν οι ρώσοι έχουν κάτι τέτοιο, τότε είναι εξαιρετικά πιθανό ότι την ίδια δυνατότητα έχουν οι κινέζοι και οι αμερικανοί» δήλωσε στους Asia Times ο Huebert.
είναι η Κίνα αναμεμειγμένη;
Πραγματικές ενδείξεις κινεζικής ή ιρανικής συμμετοχής στις κατασκοπευτικές δραστηριότητες γύρω από τα υποθαλάσσια καλώδια, δεν υπάρχουν ή είναι αμφισβητήσιμες. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι ορισμένες κινεζικές δραστηριότητες στην Νότια Κινεζική Θάλασσα, αλλά και ιρανικές ενέργειες στον Περσικό Κόλπο, όπου εμπορικά πλοία, παρά εύκολα εντοπίσιμα στρατιωτικά σκάφη, με «ύποπτα αμπάρια», χρησιμοποιούνται σε ύποπτες δραστηριότητες.
Ο Stavridis, στον πρόλογο που αναφέραμε, υποστηρίζει ότι τα υποθαλάσσια καλώδια μπορούν να γίνουν ευκολότερος στόχος από εμπορικά πλοία χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μιας και η απαιτούμενη τεχνολογία είναι συμβατική και μη-στρατιωτική. Ασφαλώς υπάρχει μια έντονη προπαγανδιστική διάσταση σε αυτούς τους ισχυρισμούς των ΗΠΑ. Αλλά είναι αναμενόμενο το Πεκίνο και η Τεχεράνη να κινηθούν προς μια τέτοια κατεύθυνση αν θεωρήσουν ότι ενδεχόμενοι αντίπαλοι όπως οι ΗΠΑ αναπτύσσουν ιδιαίτερα τις δυνατότητές τους σε αυτόν τον τομέα.
Ο Stavridis υποστηρίζει ότι μια λύση για τις ΗΠΑ θα ήταν να κατασκευάσει κι εγκαταστήσει «μαύρα καλώδια» που δεν θα λειτουργούν, αλλά θα είναι στην εφεδρεία σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης. Μια άλλη εναλλακτική επιλογή, λέει, θα ήταν να πιεστεί η Ρωσία και άλλοι να συμμετάσχουν στην ισχυροποίηση της διεθνούς νομικής προστασίας για τα υποθαλάσσια καλώδια και τα υπόλοιπα δίκτυα οπτικών ινών.
επεισόδια του παρελθόντος
Περίεργες βλάβες των υποβρύχιων καλωδίων έχουν αναφερθεί πολλές τα τελευταία χρόνια. Ένα κύμα επεισοδίων καταγράφηκε το 2008. Πέντε καλώδια υψηλών ταχυτήτων που εξυπηρετούν την Μέση Ανατολή και την Ινδία χτυπήθηκαν, με αποτέλεσμα το διαδίκτυο σχεδόν να καταρρεύσει σε αυτές τις περιοχές. Οι εικασίες έκαναν λόγο για ατύχημα που συνέβη εξαιτίας της άγκυρας κάποιου πλοίου κοντά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αν και οι αρχές ανακοίνωσαν ότι κανένα σκάφος δεν έπλεε στην περιοχή όταν συνέβη το περιστατικό.
Οι αιγυπτιακές αρχές επίσης συνέλαβαν τρεις δύτες στα ανοιχτά της Αλεξάνδρειας τον Μάρτιο του 2013 καθώς εντοπίστηκαν να κόβουν ένα υποθαλάσσιο καλώδιο που εξυπηρετεί την Μεσόγειο, προκαλώντας μεγάλη επιβράδυνση της διαδικτυακής ροής. Οι δύτες ισχυρίστηκαν ότι έκοψαν το καλώδιο κατά λάθος, αλλά η αιγυπτιακή αστυνομία ποτέ δεν ανακοίνωσε τι αποκάλυψε η έρευνα.
Αυτά τα περιστατικά έχουν προκαλέσει ένα πλήθος θεωριών συνωμοσίας, όπως για παράδειγμα ότι η αμερικανική NSA παρακολουθούσε την διαδικτυακή κυκλοφορία ή ότι οι τοπικές κυβερνήσεις σκόπιμα έβαζαν εμπόδια στην πρόσβαση στο διαδίκτυο για να δυσκολέψουν τις αντικαθεστωτικές κινητοποιήσεις.
Harry Tuttle
cyborg #12 – 6/2018
- Το άρθρο «Undersea cables the Achilles’ heel in lead-up to new cold war» δημοσιεύτηκε στις 6 Ιανουαρίου 2018, στην ηλεκτρονική εφημερίδα Asia Times. Το πρωτότυπο μπορείτε να το βρείτε εδώ.