…Ένα cryptocurrency coin είναι απλά ένα ψηφιακό νόμισμα, που δημιουργήθηκε για την πραγματοποίηση των πληρωμών. Τα νομίσματα δημιουργούνται για να λειτουργούν σαν χρήματα, με άλλα λόγια, αντιπροσωπεύουν ένα unit of account, ένα store of value και medium of transfer. Τα κρυπτονομίσματα τείνουν να έχουν τη μορφή του native blockchain τους, όπως ισχύει στα Bitcoin (BTC), Bitcoin Cash (BCH), Litecoin (LTC), Monero (XMR) και πολλά άλλα.
Από την άλλη πλευρά, ένα token είναι μια ψηφιακή αναπαράσταση ενός περιουσιακού στοιχείου. Πολλά projects στον χώρο των κρυπτονομισμάτων εκδίδουν τα tokens τους ως αναπαράσταση ενός περιουσιακού στοιχείου ή του utility που διαθέτει. Δίνουν συνήθως τα tokens τους στους επενδυτές τους κατά τη διάρκεια μιας δημόσιας πώλησης που ονομάζεται ICO (Initial Coin Offering).
Στα blockchains, ενώ τα tokens είναι πολύτιμα, δεν μπορούν να θεωρηθούν ως χρήματα με τον ίδιο τρόπο που μπορούν να θεωρηθούν τα κρυπτονομίσματα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πληρωμές λόγω της αξίας που λαμβάνουν από το project που τα εξέδωσε.
Σε ορισμένα blockchain, τα tokens χρησιμοποιούνται για την ψήφο της κοινότητας για βασικές επιχειρηματικές αποφάσεις ή ακόμη και για τεχνικές αλλαγές στην πλατφόρμα, δίνοντας έτσι στα tokens περισσότερη λειτουργικότητα από τα κανονικά κρυπτονομίσματα.
Κάπως έτσι ένα ελληνικό site ξεναγεί στον «μαγικό» (;) κόσμο των «ψηφιακών συναλλαγών». Υποτίθεται ότι σε σχέση με τα «κρυπτονομίσματα» υπάρχει μεγαλύτερη εξοικείωση, αν και στην πραγματικότητα εκείνο που υπάρχει (για τους χρήστες τους) είναι το ότι γίνονται τμήμα μιας αλγοριθμικής διαδικασίας είτε «αποθησαυρισμού» είτε εξαπάτησης: ενώ «χρήμα» ως μέσο ανταλλαγών / συναλλαγών μπορεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις να θεωρηθεί οτιδήποτε (για παράδειγμα: κάποτε τα τσιγάρα μέσα στις φυλακές), για να θεωρηθεί κάτι χρήμα με την πραγματική έννοια της λέξης πρέπει να αναφέρεται μεσολαβώντας σε κάποιες αξίες, αξίες χρήσης ή ανταλλακτικές αξίες∙ με όσο το δυνατόν πιο σταθερό τρόπο∙ και υπό την προϋπόθεση ότι έχει ευρεία χρήση. Αν, για παράδειγμα, ανταλλάξει κάποιος μια δωδεκάδα αυγά με ένα παντελόνι, ούτε τα αυγά ούτε το παντελόνι συνιστούν «χρήμα», εκτός αν τα αυγά μπορούν να ανταλλαχτούν με πολλά άλλα είδη. Απ’ αυτή την άποψη, πολλά «κρυπτονομίσματα», κατασκευασμένα έτσι ώστε να είναι (συχνά με εξτρεμιστικό τρόπο) ασταθή στην «ισοτιμία» τους με άλλες αναγνωρισμένες μορφές χρήματος (με άλλα νομίσματα) δεν θα έπρεπε να θεωρούνται «χρήμα»: είναι μορφές τζογαδόρικης (ή και μαφιόζικης) αναπαράστασής του!
Τα tokens απ’ την μεριά τους έχουν αρχίσει να εμφανίζονται στη δημόσια ζωή, κάπως απροειδοποίητα, κάπως αιφνιδιαστικά – και σίγουρα ανεξήγητα. Θα τα θεωρούσε κάποιος ένα είδος ψηφιακών «κουπονιών», «διατακτικών», των οποίων η «αξία», δηλαδή το με τι πραγματικό αναλογούν, ορίζεται απ’ τον εκδότη τους. Μια τηλεπικοινωνιακή εταιρεία για παράδειγμα, μπορεί να «εκδίδει token» για τους «καλούς πελάτες», που σημαίνει εν τέλει να τους κάνει κάποια έκπτωση εδώ ή εκεί. Ή ένας / μια influencer μπορεί να «κάνει tokens» τον εαυτό του / της! Και να πουλήσει αυτές τις (ας τις πούμε έτσι) μετοχές-επί-του-Εαυτού σε κάθε ενδιαφερόμενο / η της επιρροής της, με αντάλλαγμα την «παροχή κάποιων ιδιαίτερων υπηρεσιών»: ο/η κάτοχος κάποιων token ενός / μιας influencer δεν έχει μερίδιο κατοχής, ιδιοκτησίας πάνω σ’ αυτόν / αυτήν∙ έχει την «απόδειξη για την εκπλήρωση μιας συγκεκριμένης απαίτησης / υπόσχεσης / κλπ».
Η ιρλανδή ακαδημαϊκός και συνεκδότρια του περιοδικού Neural1 Rachel O’Dwyer εξέδωσε το 2023 (εκδ. Verso) ένα βιβλίο με τίτλο Tokens, the Future of Money in the Age of Platforms (Tokens, το μέλλον του χρήματος στην εποχή των πλατφορμών), ασχολούμενη με τους τρόπους που οι online υποκουλτούρες και η ιντερνετική τέχνη μπορεί να μετασχηματίσουν την ιδέα περί χρήματος∙ και ποιες μορφές ελέγχου και αποκλεισμών φέρνουν αυτές οι νέες ιδέες. Κατά την O’Dwyer:
… Τα tokens δεν είναι απλά αξία. Είναι περισσότερο επικοινωνία παρά ανταλλαγή. Μετακινούμαστε απ’ τον Marx και τον Simmel2 που θεωρούσαν ότι το χρήμα κατεβάζει κάθε ανταλλαγή (exchange) στο επίπεδο της συναλλαγής (transaction) και κάθε αντικείμενο στο επίπεδο της τιμής του. Τα Tokens δίνουν έμφαση στην μη υλική3 πλευρά της οικονομικής ζωής, στην ταυτότητα, στις κοινωνικές πλευρές∙ και η δουλειά που κάνουν οι πλατφόρμες είναι να χρηματοποιούν τις κοινωνικές σχέσεις… Ήδη στην ρωμαϊκή εποχή τα tokens χρησιμοποιούνταν για να επιτρέπουν την πρόσβαση σε γιορτές και συγκεντρώσεις. Αν το χρήμα κινείται, το token φιλτράρει… Τα token τονίζουν τις σχέσεις εξουσίας. Φέρνουν μαζί τους ανθρώπους – και τους χωρίζουν… Το ζόρικο εδώ είναι ότι τα token είναι στην πραγματικότητα υποσχέσεις, όπως στην περίπτωση των OnlyFans. Η αξία τους έγκειται στην πεποίθηση ότι αυτές οι υποσχέσεις θα υλοποιηθούν.
Οι μάρκες, τα κουπόνια, οι διατακτικές (ακόμα και τα ταπεινά φασόλια στις φιλικές παρτίδες πόκερ) ήταν / είναι πράγματι αναπαραστάσεις∙ αναπαραστάσεις χρήματος στην γνωστή, καθιερωμένη, φυσική μορφή του. Αλλά ακόμα και τα χαρτονομίσματα ήταν αναπαραστάσεις, σίγουρα ως τα μέσα της δεκαετίας του 1970, όσο ίσχυε άμεσα ή έμμεσα ο «κανόνας του χρυσού»: κάθε χαρτονόμισμα οποιασδήποτε «αξίας» μπορούσε θεωρητικά να ανταλλαχτεί στην κεντρική τράπεζα του κράτους εκδότη (του χαρτονομίσματος) με το αντίκρυσμά του σε χρυσό. Η λέξη / έννοια «αντίκρυσμα» έχει εδώ στρατηγική σημασία: για να υπάρχει εμπιστοσύνη στο χαρτονόμισμα και στα νούμερα που γράφει επάνω έπρεπε να είναι «δεμένο» μια αντίστοιχη (μικρή) ποσότητα χρυσού. Συνεπώς το χαρτονόμισμα ήταν αναπαράσταση αυτής της μικρής ποσότητας. Φυσικά, επειδή ο χρυσός δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συναλλαγές, ήταν αρκετή η (κρατική) διαβεβαίωση ότι τα χαρτονομίσματα είναι εγγυημένες αναπαραστάσεις χρυσού, έχουν αντίκρυσμα σε κάτι αδιαμφισβήτητης «αξίας ως περιουσιακού στοιχείου».
Όμως απ’ όλες τις αναπαραστάσεις αυτού του είδους μόνο το αναγνωρισμένο χρήμα ήταν απεριόριστης διάρκειας και γενικής χρήσης. Όλα τα υπόλοιπα, οι μάρκες, τα κουπόνια, οι διατακτικές, τα φασόλια, ήταν συμβατικές αναπαραστάσεις αυστηρά περιορισμένες στον χρόνο, στο χώρο και σε συγκεκριμένη χρήση. Τα «χαρτονομίσματα» του παιχνιδιού monopoly είχαν «αξία» μέσα στο παιχνίδι, αλλά όχι έξω. Ακόμα κι αν κάποιος μάζευε-όλα-τα-φασόλια του τραπεζιού μετά από μερικές παρτίδες πόκερ, το πολύ πολύ να έφτιαχνε φασολάδα αν δεν τέλειωνε η αναπαράσταση στην ώρα της.
Δεν ισχύουν οι ίδιοι περιορισμοί για τα tokens. Λέει η O’Dwyer:
…Αυτά τα tokens δεν είναι ακριβώς του ίδιου είδους με το χρήμα του οποίου την αξία και καθολικότητα εγγυάται το κράτος, αλλά χρησιμοποιούνται σε όλες τις περιπτώσεις που χρησιμοποιείται το κανονικό χρήμα: για πληρωμές, αποθησαύριση αξίας, διατήρηση λογαριασμών, κερδοσκοπία, και τα λοιπά. Για τις πλατφόρμες αυτά τα ουσιαστικά κουπόνια που μοιάζουν με χρήμα είναι:
- ένας τρόπος για την δημιουργία περιουσιακών στοιχείων από πράγματα που πριν βρίσκονταν εκτός αγοράς (όπως για παράδειγμα η προσωπική επιρροή, μορφές τέχνης, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα αποτυπώματα άνθρακα)∙
- ένας τρόπος να απαλλοτριωθούν και να ελεγχθούν νέες ροές αξίας σχετισμένες με την ταυτότητα, τα δεδομένα των καταναλωτών και την κοινωνική εμπιστοσύνη∙
- ένας τρόπος προσδιορισμού και προγραμματισμού των γενικών συνθηκών της χρηματοοικονομικής ένταξης του καθενός, είτε παράλληλα είτε ερήμην του κράτους∙
- και μια μη ελεγχόμενη τακτική για την παράκαμψη των νομικών συνθηκών που προσδιορίζουν τους κανόνες έκδοσης χρήματος και απασχόλησης. Είναι (τα tokens) ένας τρόπος για να δρουν οι πλατφόρμες ως εργοδότες και διαχειριστές πληρωμών ενώ δεν είναι επίσημα ούτε το ένα ούτε το άλλο….
Η Amazon για παράδειγμα πληρώνει εν μέρει τους εργάτες της στην πλατφόρμα Mechanical Turk4 σ’ όλο τον κόσμο με μια δωροκάρτα που μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί μόνο μέσω του Amazon store. Και μια πηγή εσόδων για τους streamers στο site της Amazon Twitch (για gaming και e-sports) είναι τα bits, τα οποία μπορούν να εξαργυρωθούν σε κανονικό χρήμα. Αλλά πολύ σβέλτα η Amazon δήλωσε ότι τα bits δεν έχουν εμπορική ή χρηματική αξία, γιατί τότε θα είχε περιορισμούς και υποχρεώσεις.
Τρία – τέσσερα σημαντικά στοιχεία που πρέπει να κρατήσουμε για την συνέχεια:
α) Μέσω των tokens, δηλαδή μέσω μιας «αναπαράστασης αξίας / περιουσιακού στοιχείου», «κάποιοι» επιχειρούν να χρηματικοποιήσουν (και άρα να διαμορφώσουν νέες αγορές…) καταστάσεις, συμπεριφορές, κοινωνικές σχέσεις που πριν ήταν εκτός χρηματικοποίησης και αγοράς. Εδώ η πρόβλεψη του Marx για την δημιουργία νέων αγορών νωρίς νωρίς στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο αποδεικνύεται σωστή για άλλη μια φορά. Περίτρανα…
β) Αυτοί που επιχειρούν το πιο πάνω, εκδότες δηλαδή tokens, μπορεί να είναι … οποιοσδήποτε! Όμως οι πλέον πειστικοί (δηλαδή αυτοί που έχουν πρόσβαση σε μεγάλη εν δυνάμει πελατεία) βρίσκονται στον κυβερνοχώρο, και είναι οι (ιδιοκτήτες) των πλατφορμών. Εδώ βρισκόμαστε πολύ κοντά στις επιχειρηματικές μετοχές, ειδικά μάλιστα τις εποχές που οι μετοχές ήταν «χαρτάκια», σαν τα λαχεία: είχες 1.000 ή 10.000 τέτοια «χαρτάκια», άρα (νόμιζες ότι) ήσουν κάτι σαν συνιδιοκτήτης της επιχειρήσης. Μικρού μεγέθους μεν, αλλά … μέτοχος! Επιπλέον αν η επιχείρηση είχε καλή κερδοφορία, στο τέλος κάθε ετήσιου οικονομικού κύκλου έδινε και «κάτι τις ανά μετοχή»: το λεγόμενο μέρισμα – δηλαδή μερίδιο επί ενός ποσοστού των κερδών.
Αυτά τα «χαρτάκια» ήταν εμπορεύσιμα. Μπορούσες να τα πουλήσεις (στην χρηματιστηριακή τιμή τους) ή να αγοράσεις άλλα… Απ’ την στιγμή που τα χρηματιστήρια έγιναν ψηφιακά, τέλειωσαν τα «χαρτάκια»: εμφανίστηκαν οι ψηφιακές αναπαραστάσεις τους. Ψηφιακή αναπαράσταση της χάρτινης αναπαράστασης… (Να γιατί δεν πρέπει κανείς να μιλάει για «άυλα»: ο ψηφιακός κόσμος είναι απόλυτα υλικός, και μάλιστα σε όλες τις κλίμακες. Απ’ τα ηλεκτρόνια ως τα data centers!)
γ) Στρατηγικό χαρακτηριστικό τον tokens είναι η … ψηφιακή υλικότητά τους. Μπορούν να αξιοποιηθούν επιπλέον απ’ τους «εκδότες» τους για την επιτήρηση και την ταξινόμηση των «χρηστών» και των συμπεριφορών τους. Με την ψηφιοποίηση και τις «πληρωμές με κάρτα» οι τράπεζες μπορούν να ελέγχουν άτομο προς άτομο τις καταναλωτικές συνήθειες, τοποθετημένες με ακρίβεια στο χώρο και στο χρόνο. Τα tokens προσφέρουν αυτές τις δυνατότητες και σε άλλους τομείς του καπιταλισμού. Υπάρχουν πλέον και «ρέοντα» tokens, tokens που επιδέχονται τροποποιήσεις και περιορισμούς χρήσης μετά την έκδοσή τους.
δ) Σε όχι λίγες περιπτώσεις η έκδοση tokens, ή αλλιώς η tokenοποίηση έχει άμεσο στόχο την συσσώρευση (απ’ την μεριά του εκδότη) πραγματικού χρήματος ή/και πραγματικών αξιών. Είναι βασικό για τέτοιους σκοπούς ότι τα tokens (να θυμίσουμε: οι αναπαραστάσεις!!) μπορούν να πουληθούν και να αγοραστούν, εισπράττοντας / πληρώνοντας όχι με άλλα tokens αλλά με κανονικό χρήμα. Κάτι ανάλογο πρέπει να συμβαίνει ήδη με τα περιβόητα «δικαιώματα ρύπων»…
Το internet των δασών (!)
… Μόλις το κάνετε token, μπορείτε να το ανταλλάξετε. Μόλις μπορέσετε να κάνετε συναλλαγές μπορείτε να φτιάξετε λίστες. Μόλις φτιάξετε λίστες μπορείτε να φτιάξετε παράγωγα. Αυτό είναι αναδιαρθρωτικό με τρόπο που δεν έχει υπάρξει ως τώρα… Ο λόγος που βλέπετε τον Larry Fink5 να πιέζει υπέρ της tokenοποίησης είναι … ότι δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές για να γιγαντωθούν οι επιχειρήσεις. Αυτή είναι η λύση για τις μεγάλες επιχειρήσεις, είτε πρόκειται για την Morgan Stanley είτε για την BlackRock ή άλλους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, ώστε να μεγαλώσουν τις δουλειές τους. Οπότε το θεωρώ αναπόφευκτο…
Peter Knez, πρόεδρος της O.N.E. Amazon (επί πολλά χρόνια διευθυντής του γραφείου παγκόσμιων επενδύσεων της BlackRock, διευθυντής τώρα του Ιδρύματος Venom με δραστηριότητα την «ανάπτυξη» της τεχνολογίας blockchain και την δημιουργία token)
Μια εταιρεία δορυφορικής επιτήρησης με δεσμούς με τις μυστικές υπηρεσίες των ηπα∙ πρώην αξιωματούχοι της διοίκησης Trump∙ μεγάλα ονόματα «διαχείρισης και εμπορίου» του τεράστιου δημόσιου χρέους των ηπα∙ μια απ’ τις μεγαλύτερες στον κόσμο αμερικανική εταιρεία «παροχής συμβουλών για επενδύσεις σε υποδομές» επίσης με σοβαρές «επαφές» με τις αμερικανικές υπηρεσίες (AECOM)6, και η εταιρεία του stablecoin Tether κατέληξαν στις αρχές της χρονιάς ότι μπορούν να «σώσουν» το δάσος του Αμαζονίου, με τον πιο σύγχρονο και πιο ιδανικό τρόπο που μπορεί να υπάρξει «σωτηρία» με τις προδιαγραφές της 4ης (καπιταλιστικής) βιομηχανικής επανάστασης: μετατρέποντάς το σε περιουσιακό στοιχείο!!!
Το μυαλό θα πάει κατευθείαν σε τεράστιες μπουλντόζες και εκτεταμένη εκχέρσωση του δάσους… Θα πάει ίσως και στην αγορά τεράστιων εκτάσεων σ’ αυτό… Λάθος! Αυτά είναι πρωτόγονα, χαρακτηριστικά του 20ου∙ όχι του 21ου αιώνα. Το γκρουπ των «σωτήρων» έχει σοβαρές οικολογικές ανησυχίες, ενδιαφέρεται για την διατήρηση (μέσω της δημιουργικής διαχείρισης…) του δάσους του Αμαζονίου, και φυσικά ανησυχεί για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (στο εμπόριο χοντρικής του οποίου ποντάρει πολλά). Η κοινή εταιρεία (ή, πιθανόν, όμιλος εταιρειών) O.N.E. Amazon είναι ουσιαστικά ένα επενδυτικό σχήμα που σχεδιάζει να μετατρέψει το δάσος της βροχής του Αμαζονίου σε ψηφιακό ασφαλιστικό στοιχείο, που θα «κοπεί» σε χιλιάδες, εκατομμύρια μερίδια, θα tokenοποιηθεί και θα πουληθεί σε επενδυτές σ’ όλο τον κόσμο ως μια πρωτοποριακή μορφή ψηφιακού χρέους. Πρόεδρος του Ο.Ν.Ε. Amazon είναι ο Peter Knez.
Για να ξεμπλέξουμε αυτό που μοιάζει εντυπωσιακό (ή αποκρουστικό) ας το δώσουμε την πιο απλή φόρμα που είναι δυνατόν: θα φροντίζουμε το δάσος∙ και θα πουλάμε την φροντίδα ως περιουσιακό στοιχείο, σε «μετοχές» (: token).H απλοποίηση γεννά εύλογα ερωτήματα: τι σημαίνει (εταιρική) «φροντίδα του δάσους του Αμαζονίου»; Θα πληρώνουν συνεργεία για να καθαρίζουν τα χαμόκλαδα; Όχι βέβαια! «Φροντίδα» σημαίνει: θα γεμίσουμε το δάσος με αισθητήρες κάθε είδους, χερσαίους, ενάεριους, ποταμίσιους. Θα συγκεντρώνουμε σε διαρκή ροή data για οτιδήποτε αφορά την «ζωή του δάσους». Θα τα επεξεργαζόμαστε με σύνθετους αλγόριθμους. Θα προσομοιώνουμε την «παραγωγικότητα» του δάσους σε ότι αφορά τις εκπομπές οξυγόνου και την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα∙ κατά συνέπεια θα υπολογίζουμε διαρκώς την «οικονομική συνεισφορά» του οικοσυστήματος στην «αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης».
Αυτά φαίνονται γλυκούτσικα, αλλά είναι κάπως παθητικά. Γίνονται ενεργητικά (από επενδυτική άποψη) ως εξής: όποιος έχει αγοράσει αρκετά token «φροντίδας του δάσους του Αμαζονίου» θα μπορεί να πατσίζει με εκπομπές άνθρακα από άλλες επιχειρήσεις του∙ ή θα μπορεί να δημιουργήσει μια «πράσινη» εταιρεία χαρτοφυλακίου, να την εισάγει σε κάποιο χρηματιστήριο, και να κερδίζει από εκεί∙ ή θα μπορεί να προβάλλεται ως «προστάτης του μεγαλύτερου πνεύμονα πρασίνου του πλανήτη» για να κρύψει άλλες δραστηριότητές του…
Αυτή είναι η πιο «καλή» εκδοχή επενδυτικής αξιοποίησης μιας διαδικασίας που θα θεωρηθεί «φροντίδα για το καλό του δάσους και της ανθρωπότητας» ενώ ουσιαστικά είναι υπερσυγκέντρωση data για ένα τόσο σύνθετο οικοσύστημα. Η πραγματικότητα δεν είναι τόσο «καλή». Ένα κριτικό άρθρο των αρχών του 2023 τόνισε, με στοιχεία απ’ την ίδια την αυτοπαρουσίαση της O.N.E. Amazon, τι σημαίνει αυτό πριν την tokenοποίηση, σαν βάση της, υπό την ονομασία Internet of Forests:
…Ηλεκτρονική αποθήκευση δεδομένων∙ ανάπτυξη βάσης δεδομένων∙ ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων∙ έρευνα για τη γεωργοδασονομία και τα τα αγροοικολογικά συστήματα∙ ερευνητικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανόμενης της χρήσης συσκευών, οργάνων και μεθόδων επιτήρησης∙ συμβουλές και συμβουλευτικές υπηρεσίες για την διεξαγωγή δοκιμών και μετρήσεων ποιοτικού ελέγχου∙ μέτρηση και επαλήθευση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου∙ φωτογραμμετρία∙ αεροφωτογραμμετρία∙ τοπογραφικές έρευνες∙ γεωλογικές έρευνες∙ παροχή πληροφορικών και συμβουλών για την αντιστάθμιση του άνθρακα∙ ανάπτυξη τεχνικών έργων αγροδασοκομίας και αγροοικολογικών συστημάτων…
Ένα τεράστιο και σύνθετο φυσικό οικοσύστημα που αποικιοποιείται κατ’ αρχήν ψηφιακά με σκοπό την εκμετάλλευση / αξιοποίηση / χρηματοποίηση των αναπαραστάσεών του μπαίνει στο έλεος οποιασδήποτε άλλης «αξιοποίησης». Μία απ’ αυτές είναι η βιοπειρατεία – δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε τι είναι αυτή. Μια άλλη είναι η στρατιωτική / πολεμική αξιοποίηση της τεχνολογίας «ολικής ψηφιακής / data αποτύπωσης» ενός δάσους, που θα αναπτυχθεί για χάρη της «φροντίδας». Μια τρίτη είναι η αξιοποίηση των data για λογαριασμό σχεδιασμών και ενεργειών γεωμηχανικής∙ τροποποίησης του καιρού, που αναδύεται σαν ένα ανάμεσα στα σύγχρονα όπλα (μια εταιρεία «εταίρος» στο O.N.E. Amazon είναι η καναδική CarbonEngineering, που συστήνεται ως εταιρεία γεωμηχανικής).
Μια τέταρτη είναι η ανακάλυψη διαφόρων πρώτων υλών: ποιος κάτοχος μεγάλης ποσότητας token / επενδυτής θα αντιστεκόταν στον πειρασμό της ανακάλυψης μεγάλου κοιτάσματος μέσα σε δάσος από κάποια «σπάνια γη»; Μια ακόμη, καθόλου ασήμαντη, είναι η συστηματική και λεπτομερής επιτήρηση της καθημερινής ζωής των πληθυσμών που σχετίζονται ιστορικά με το κάθε φορά συγκεκριμένο οικοσύστημα∙ στην προκειμένη περίπτωση του Αμαζονίου είναι φυλές αυτοχθόνων.
Εδώ, απ’ τα κάτω, ήταν που άρχισε να «ξηλώνεται» κάπως το παραμύθι της επιχειρηματικής «φροντίδας» του δάσους του Αμαζονίου. Τον Σεπτέμβρη του 2022 η O.N.E. Amazon υπέγραψε συμφωνία με την ιθαγενή οργάνωση FICSH, που εκπροσωπεί μια ομοσπονδία ινδιάνων Shuar που ζουν στον Αμαζόνιο, στον ισημερινό. Η συμφωνία προέβλεπε την εγκατάσταση ενός πυκνού δικτύου χερσαίων αισθητήρων στην περιοχή των Shuar, αλλά και την επιτήρηση από δορυφόρους – έναντι ενός αστείου ποσού ως «ανταμοιβή». Εκείνον τον Σεπτέμβρη οι εκπρόσωποι των Shuar δεν είχαν κατανοήσει ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Όταν μελέτησαν καλύτερα την συμφωνία κατάλαβαν, και στις αρχές Φλεβάρη του 2023 κατήγγειλαν την συμφωνία. Διαπίστωσαν ότι δεν θα είχαν καμία πρόσβαση στα data που θα συγκέντρωνε η O.N.E. Amazon, και κανέναν έλεγχο στο τι θα τα έκανε (πως θα τα πουλήσει δηλαδή). Η συμφωνία προέβλεπε επίσης ότι οι αυτόχθονες δεν είχαν κανένα δικαίωμα να σταματήσει την συμφωνία – ήταν, απλά, αποικιοκρατική.
Η ακόρεστη όρεξη για κατακτήσεις (υλικές, υλικότατες) απ’ την μεριά διάφορων κατηγοριών αφεντικών δεν θα παραξένευε κανέναν. Το να γίνει αυτό με αφετηρία την ψηφιακή χαρτογράφηση / αναπαράσταση των προς κατάκτηση χώρων / χρόνων είναι όμως μια πρωτοτυπία του καπιταλιστικού 21ου αιώνα – αν και η (χοντροκομμένη) χαρτογραφία έπαιζε πάντα τον ρόλο της στην αποικιοκρατία, ήδη απ’ τον 15ο αιώνα.
Τώρα, στον 21ο αιώνα, η αφετηρία «δουλεύει» βγάζοντας-λεφτά ως τέτοια: η σημασία των tokens και της tokenοποίησης έγκειται οπωσδήποτε και σ’ αυτό. Που δεν είναι απλά μια «προπώληση» μελλοντικών κερδών αλλά είναι μάλλον προκαταβολική θεμελίωση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης / κεφαλαιακής αξιοποίησης / κερδοφορίας σε οτιδήποτε μπορεί να ψηφιοποιηθεί, ξεκινώντας απ’ τα data για- και προχωρώντας απ’ τον ψηφιακό στον «αναλογικό» κόσμο (: καπιταλισμό).
Βιόμαζες
Το δάσος του Αμαζονίου είναι «βιόμαζα»… Οτιδήποτε ζωντανό είναι «βιόμαζα»… Και το είδος μας (το ανθρώπινο…) «βιόμαζα» είναι, αν το δει κάποιος από συγκεκριμένη οπτική γωνία: της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.
Τον Σεπτέμβρη του 2023 στην ασταμάτητη μηχανή κάτω απ’ τον γενικό τίτλο financialization of nature γράφαμε μεταξύ άλλων:
… Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο (και) τα δάση θεωρούνται πια «οικονομικός πόρος». Όχι για όσους έχουν μελίσσια ή για τους ρετσινάδες. Γενικά. Κι όταν κάτι γίνεται «οικονομικός πόρος» γενικά, υπάγεται σε καπιταλιστική διαχείριση μεγάλης κλίμακας και υψηλής έντασης. Αυτό ισχύει και για τις πυρκαγιές, εντελώς άσχετα απ’ τις αιτίες τους! «Οικονομικός πόρος» σημαίνει υποχρεωτικά «διαχείριση», «απόδοση» – και στο βάθος «ιδιοκτησία». Ναι: όποιος νομίζει ότι τα δάση, καμένα ή όχι, μπορεί να γίνουν κερδοφόρα στρέμμα – στρέμμα, μια βιλίτσα εδώ και μια μπετονένια βάση ανεμογεννήτριας εκεί, κοιτάει πίσω…
… Πρώτο θέμα: financialization of nature. Που σημαίνει: χρηματιστικοποίηση της φύσης.
Τι σημαίνει αυτό; Μεταφράζουμε:
Η χρηματιστικοποίηση της φύσης περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα μηχανισμών, συμπεριλαμβανόμενης της Μείωσης των Εκπομπών εξαιτίας της Αποψίλωσης και της Υποβάθμισης των Δασών, συμψηφισμούς του άνθρακα, τράπεζες βιοποικιλότητας και οικοτόπων, συμψηφισμούς βιοποικιλότητας, μεταξύ άλλων. Αυτοί οι μηχανισμοί μοιράζονται το κοινό χαρακτηριστικό της τιμολόγησης της φύσης, μετατρέποντάς την σε ένα χρηματιστηριακό περιουσιακό στοιχείο, σε κάτι που μπορεί να γίνει εμπόρευμα…
Παρακάτω, ο ίδιος ορισμός, συμπληρώνει:
… Η διαδικασία χρηματιστικοποίησης της φύσης … κάνει εφικτή την κατοχή, αγορά και πώληση ενός ολόκληρου δάσους ή ενός μεμονωμένου δένδρου, ή ακόμα και μιας λειτουργίας του δάσους, όπως για παράδειγμα η ικανότητά του να συγκρατεί το νερό ή να απορροφά διοξείδιο του άνθρακα…
Αν και μπορεί να υπάρξει μια κάποια «υποψία» του τι και πως γίνεται ήδη η χρηματιστικοποίηση της φύσης, οι κάθε φορά συγκεκριμένες μεθοδεύσεις παραπέμπουν περισσότερο σε «οικονομικές σπουδές» και λογιστήρια παρά σε οτιδήποτε φυσικό. Ο παρακάτω πίνακας, που αφορά την «εκτίμηση της οικονομικής αξίας» των δασών στις ηπα, μπορεί να δώσει μια πρώτη πιο καθαρή ιδέα:
Στην αριστερή στήλη παρατάσσονται τα επιμέρους χαρακτηριστικά (ή δυνατότητες) ενός δάσους και στην δεξιά γίνεται η μετάφρασή τους σε δις δολάρια. Κλιματική ρύθμιση, ρύθμιση των υδάτινων υποθεμάτων, προμήθεια νερού, διαμόρφωση του εδάφους, βιολογικός έλεγχος, παραγωγή τροφίμων, πρώτες ύλες, γενετικές πρώτες ύλες είναι μερικά απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά (ή δυνατότητες) που μεταφράζονται σε δις δολαρίων.
Προσέξτε την δεύτερη απ’ τα αριστερά στήλη: NM σημαίνει κυρίως (primarily) εκτός αγοράς απ’ την φύση τους (non market in nature). Η έμφαση βρίσκεται στο «κυρίως»: το νόημα είναι, προφανώς, ότι απ’ την φύση τους δεν είναι εμπορεύματα, αλλά…
Η ψηφιακή αποικιοποίηση / χρηματικοποίηση των δασών μέσω των tokens δεν πρέπει να θεωρηθεί μια μεμονωμένη κατάσταση, μια διαδικασία στο περιθώριο της εξελισσόμενης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, στο περιθώριο δηλαδή της (τεχνολογικής) υπερέντασης της εκμετάλλευσης κάθε ζωής στον πλανήτη. Τα στελέχη της αμερικανικής «επενδυτικής» τράπεζας BNY Mellon υποδεικνύουν χαρούμενα την καθολικότητα των φιλοδοξιών αυτής της διαδικασίας:
… Η tokenοποίηση των περιουσιακών στοιχείων περιλαμβάνει την ψηφιακή αναπαράσταση πραγματικών, φυσικών περιουσιακών στοιχείων σε λογιστικά βιβλία, ή την έκδοση παραδοσιακών (κατηγοριών) περιουσιακών στοιχείων με μορφή tokenοποιημένη. Μέσα στο πλαίσιο της τεχνολογίας blockchain, η tokenοποίηση είναι η διαδικασία μετατροπής του οτιδήποτε έχει αξία σ’ ένα ψηφιακό token που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια εφαρμογή blockchain, και ένα token αντιπροσωπεύει ένα μερίδιο ιδιοκτησίας πάνω στο υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο. Αυτή η διαδικασία μπορεί να δουλέψει σε υλικά περιουσιακά στοιχεία όπως ο χρυσός, τα ακίνητα, τα χρέη, τα ομόλογα και τα έργα τέχνης∙ ή σε ορισμένες μορφές άυλων περιουσιακών στοιχείων, όπως τα δικαιώματα ιδιοκτησίας ή η αδειοδότηση περιεχομένου. Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι ότι η tokenοποίηση επιτρέπει την μετατροπή των ιδιοκτησιών σε ψηφιακά ισοδύναμα έτσι ώστε παραδοσιακά περιουσιακά στοιχεία που είναι αδιαίρετα με την υλική έννοια να μπορούν να κλασματοποιηθούν με συμβολικές μορφές…
Και ο Larry Fink, ceo του θηριώδους «επενδυτικού» (δηλαδή: συλλογικού…) κεφαλαίου Blackrock, δήλωσε πρόσφατα επίσης χαρούμενα:
…Υποστηρίζω εδώ και καιρό ότι τα κρατικά ελλείμματα είναι σημαντικά. Το μέλλον των κυβερνήσεων που προσπαθούν να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματά τους μέσω των δικών τους ισολογισμών γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Συζητάμε με πολλές κυβερνήσεις για περισσότερες συναλλαγές ανάμεσα στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Βλέπουμε όλο και περισσότερες εταιρείες να πουλάνε πακέτα περιουσιακών στοιχείων. Άλλοτε το 100%, άλλοτε το 50% ώστε να δημιουργείται συνεταιρισμός στη δημιουργία υποδομών… Όταν μιλάμε για όλη την γκάμα των υποδομών, μιλάνε για τρισεκατομμύρια δολαρίων…
Πιστεύω ότι το επόμενο βήμα μπροστά θα είναι η tokenοποίηση όλων των περιουσιακών στοιχείων… Κάθε επενδυτής θα έχει τον μοναδικό αριθμό της ψηφιακής του ταυτότητας… Θα γλυτώσουμε πολλά έξοδα…
Αυτό, σε απλά λόγια, σημαίνει ότι προκειμένου να «καλύψουν» ένα μέρος των ελλειμάτων τους οι κυβερνήσεις θα tokenοποιούν διάφορες υποδομές, τα ιδιωτικά αφεντικά θα αγοράζουν αυτά τα token (χωρίς να φαίνεται ότι έχουν αποκτήσει την πλήρη ιδιοκτησία) ώστε να κατέχουν ένα είδος χρησικτησίας αυτών των υποδομών… κλπ κλπ. Μπορεί να πρόκειται για το δίκτυο ηλεκτροδότησης, για το δίκτυο υδροδότησης, την «αξιοποίηση» παραλιών ή βυθών… κλπ κλπ… Η αργεντινή, υπό τον τωρινό ακροδεξιό πρόεδρο, εμφανίζεται ήδη ως ένα «εργαστήριο» αυτών των κόλπων….
Οι αναπαραστάσεις γίνονται μέσο, όπλο κυριαρχίας!
(Η «ψηφιακή ταυτότητα» είναι οργανικό μέρος αυτής της διαδικασίας, που πρακτικά θα σημαίνει ότι κανείς, ποτέ και πουθενά, δεν θα μπορεί να ξεφύγει απ’ τα χρέη και τα πρόστιμά του και τις συνέπειές τους. Απ’ την άλλη μεριά οι προετοιμασίες για την tokenοποίηση των δασών εξελίσσονται και στα μέρη μας…)
Ziggy Stardust
- Το Neural πρωτοεκδόθηκε το 1993 απ’ τους ιταλούς Alessandro Ludovico και Ivan Lusco, με έδρα το Bari, και θεματολογία απ’ την new electronica μουσική και το hacking ως την επιστημονική φαντασία, την δικτύωση και τα ufo. Ως το 2003 ήταν στα ιταλικά (μαζί με το site που δημιουργήθηκε το 1997). Στη συνέχεια έγινε δίγλωσσο. ↩︎
- Γερμανός νεοκαντιανός φιλόσοφος, 1858 – 1918. ↩︎
- Όπως θα δούμε στη συνέχεια δεν υπάρχει μεγαλύτερο λάθος απ’ την άποψη περί «μη υλικότητας» σε οτιδήποτε αυτού του κόσμου! ↩︎
- Πρόκειται για ψηφιακή αγορά προσόντων, μεταξύ εταιρειών και ιδιωτών που ψάχνουν για δουλειά. ↩︎
- Ιδρυτής και ceo της BlackRock… ↩︎
- Υπάρχει θυγατρική της και στα μέρη μας. Πρόχειρα θα μπορούσε να θεωρηθεί εταιρεία real estate… ↩︎